کتاب و رمان چگونه وسعت دید آدمی را وسیع می کند؟

یاداشت اختصاصی|| وحید یوسفی:  آدم ها هرکدام پنجر نگاه خود را دارند و چون دیر زمانی و با کسب تجارب مختلف و کشیدن رنج های طاقت فرسا به دیدگاه های خود دست یافته اند، اغلب تعصب و پافشاری بر دانسته ها و عقاید نیز به چشم می خورد.

شاید اگر کسی بر عقاید شخصی انتقادی و یا اعتراضی کند یقینا جبهه گیری و با مقاومت روانی آدم مواجه خواهد شد.

از طرفی رمان به سان یک داستانی است که تریبون گفتگو را بر همه می دهد به طوری که هیچ شخصیتی اجازه خاموش کردن میکروفن دیگری را ندارد در کتاب خیانت انیشتین اریک ایمانوئل اشمیت این‌موضوع به خوبی نمایان است به طوری که یک دوره گرد پا به پای انیشتین سخن می گوید و نظریه صلح جهانی او را به چالش کشیده و‌ در کنار ساحل آرام خطاب به انیشتین می گوید، تو میخواستی صلح را در جهان برقرا کنی ولی بمب اتم را تحویل جهان دادی و پسر عزیزم در این جنگ ها جانش را از دست.

اما سوال اینجاست که رمان و کتاب چگونه وسعت دید وسیعی به آدم‌می دهد تا به عمق مسائل نظاره گر شده و‌حتی در اصول اساسی و‌تجارب شخصی خود نیز به دیده تردید بنگرد؟

موضوع از این قرار است رمان فضای آرامی و بی دغدغه ای می سازد تا آدمیان بدون جبهه گیری و به صورت غیر مستقیم به ایده های زیست جهان خود شک کرده و این نگاه تردید آمیز باعث‌می شود، گوشه چشمی به تجارب و عقاید دیگران داشته باشد و از این رو با چالش دیدن متضاد عقاید خود جا برای وسعت دید آدمیان باز می شود.

ماجرای شیخ صنعان از جمله دیگر داستان هایی است که به خوبی نحوه وسعت یافتن شخصیت آدم ها را به تصویر می کشد.ماجرا از این قرار است که شیخ صنعان، شیخی با بیش از ۴۰۰ مرید است که عزت و جاه و جلال زیادی بین شاگردان و اطرافیان دارد.شیخ چندین بار در خواب خود را می بیند که به شهر روم رفته و آنجا با شخصی دیدار می‌کند.

شیخ با خودش اندیشه می کند حتما حکمتی در این خواب وجود دارد و این خواب آشفته در سیر تحولی روح‌ او نقش موثر خواهد داشت به نوعی که حس می کند گمشده ای در شهر روم دارد.

او‌ بالاخره پس از مدت ها رهسپار شهر روم می شود تا به معمای خواب خود پایان دهد و در آنجا چشم اش به جمال دختر ترسانی می افتد و یک دل نه صد دل عاشق او می شود.

دختری که دقیقا در تضاد با عقاید اوست.دختر درنهایت چهار شرط برای اردواح به شیخ مطرح می کند و می گوید: باید قران را آتش بزنی و‌ یک سال مشغول چراندن خوک ها باشی و دینت را نیز از اسلام به ترسانی تغیر داده و شراب نیز بنوشی.

شیخ اما با دو راهی سختی مواجه است به طوری که باید تمامی داشته های خود را به سنگ‌محک زده و‌برای به دست آوردن آن دختر تمامی داشته هایش را زمین گذاشته و قید نام و نشان و مریدان را نیز بزند و دست آخر اینکار را نیز می کند.

شیخ دست به قمار عجیبی زده و‌قید تمامی داشته هایش را زده و شروع به اجرای شروط دختر می کند و سپس خوابی می بیند مبنی بر اینکه یا شیخ تو از عشق ات دست بکش تا او را به پای تو بیاوریم و او باز قمار دیگری آغاز می کند و از سرزمین آن دختر به دیار خود کوچ می کند و دختر هم مانند شیخ متوجه غرور کاذبش می شود.دختر اما در نهایت قبول می کند به دین و آیین شیخ ایمان بیاورد.

نکته ای‌ حائز اهمیت این داستان و حکایت اینجاست، شیخی که مغرور به شاگردان و مریدان بود درست گرفتار دختری می شود که در مغرور به زیبایی ظاهری خود است.گویی داستان و کتاب دارد دو متضاد را به‌هم می پیوندد تا وسعت شخصیتی به دو کاراکتر داستان عطا کند.

رمان و کتاب دقیقا اینگونه در قالب داستان به دور از فعال سازی مقاومت روانی آدمیان موجب رشد و توسعه شخصیت آدمیان را فراهم می کند.