“دوکمال” تبریز در بوته فراموشی

به گزارش نگاه، هرچند در سال‌های اخیر به همت برخی مسئولان شهری تعدادی از این اماکن مورد توجه قرار گرفتند، با وجود این، اکثر این بناهای قدیمی به دلیل عدم معرفی و شناسایی مسئولان، نه‌تنها در میان گردشگران بلکه در بین خود شهروندان نیز گمنام مانده‌اند. یکی از این اماکن زیبا و قدیمی که اغلب مردم حتی نام آن را نشنیده‌اند، مقبره دو کمال است.
این بنا در میان باغی مشجر در محله بیلانکوه یکی از محلات قدیمی شهر تبریز واقع شده و آرامگاه دو گوهر گرانقدر شعر و هنر به نام‌های کمال‌الدین مسعود خجندی، شاعر نامدار تاجیکستانی قرن هشتم و نهم هجری و کمال‌الدین بهزاد، نقاش و نگارگر قرن دهم هجری در آن قرار دارد که به اصطلاح دوکمال نامیده می‌شود.

به گفته کارشناسان میراث فرهنگی در سال‌های گذشته باغ دو کمال به مرور زمان به گورستانی متروکه تبدیل شده بود تا این‌که در دهه ۵۰ انجمن آثار ملی کشور نسبت به سازماندهی باغ و مقبره آن اقدام کرد. این باغ سپس در سال ۷۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و همزمان با تدارک برگزاری همایش بین‌المللی کمال‌الدین بهزاد در سال ۱۳۸۲، عملیات اجرایی طرح توسعه باغ کمال و ایجاد مرکز آموزش نگارگری در این مکان با تملک املاک مجاور باغ آغاز شد.

روند کندبازسازی

مرتضی ابدار، رئیس سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در این باره می‌گوید: متاسفانه سرعت اجرای طرح بازسازی این مقبره‌ها به کندی صورت می‌گیرد و بحث عدم تامین اعتبار همواره یک موضوع اساسی بوده که باعث کندی این طرح شده است. با این حال در سال جاری طرح نهایی این مجتمع فرهنگی، هنری و تاریخی تهیه شده و براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته، سعی می‌کنیم تا پایان سال ۲۰۱۷ اجرای آن به اتمام برسد.

وی ادامه داد: با توجه به ارتباطات خوب و فعال در قالب انجمن دوستی ایران و تاجیکستان، امیدواریم بتوانیم با مشارکت این اداره کل، شهرداری و انجمن دوستی ایران و تاجیکستان، برنامه‌های فرهنگی دو کشور را در این محل و همچنین در کشور تاجیکستان برگزار کنیم.

هرچند قبلا کارشناسان میراث فرهنگی مخروبه بودن محدوده اطراف باغ دوکمال را به دلیل تملک نشدن تعدادی از املاک ضلع شرقی آن دانسته و به همکاری بیشتر شهرداری با میراث فرهنگی درخصوص تملک این املاک تاکید داشتند، اما رئیس سازمان میراث فرهنگی در این باره می‌گوید: طرح داده شده براساس عرصه موجود است، ولی نقشه آن طوری طراحی شده که حتی بعد از تملک این مستغلات در آینده امکان توسعه آن وجود دارد.

بی‌تفاوتی شورا و شهرداری تبریز

در همین حال، محمد قندگر مشاور جوان سابق شهردار تبریز برای طرح توسعه باغ دو کمال، پیشنهاداتی را به اعضای شورای شهر تبریز و برخی مسئولان شهری ارائه کرده بود که ظاهرا با بی‌تفاوتی آنها مواجه شده و طرح توسعه همچنان به دنبال گره کور خود به کجراهه می‌رود.

وی می‌گوید: به دلیل واقع شدن مقبره دوکمال در داخل بیلانکوه و عدم جلب توجه این باغ از بلوار هفت‌تیر، بهتر است املاک واقع در ضلع غربی مقبره دو کمال که شامل ۳۰ واحد مسکونی است، تملک شده و به این باغ الحاق و ورودی دو کمال از بلوار هفت تیر باز شود. این در حالی است که در شرق باغ دو کمال، پل تاریخی بیلانکوه است که به‌دلیل بی‌مهری‌ها در حال تخریب و به محلی برای عبور خودروی اهالی تبدیل شده است. در حالی که این پل تاریخی باید به محدوده باغ دو کمال الحاق شود.

کارشناس عمران شهرداری تبریز اضافه می‌کند: همچنین در امتداد باغات بیلانکوه خانه تاریخی کلانتر (اولین کلانتر تبریز) واقع شده که متاسفانه در سایه بی‌توجهی مسئولان به حال خود رها شده و در آستانه تخریب است. در حالی که این خانه تاریخی می‌تواند با مرمت و بازسازی به عنوان یک قسمت از پارک بزرگ دو کمال مطرح شود و با کاربری‌های فرهنگی یا رستوران مورد استفاده قرار گیرد.

بودجه شهرداری کشش ندارد

ایرج شهین باهر، عضو شورای اسلامی کلانشهر تبریز می‌گوید: درخصوص مقبره دوکمال باید گفت هرچند بیشتر طرح‌های ارائه شده از جانب کارشناسان منطقی بوده و می‌تواند گامی مثبت برای توسعه این اثر بین‌المللی باشد، اما متاسفانه بودجه شهرداری محدود بوده و این نهاد به تنهایی نمی‌تواند در حوزه میراث فرهنگی فعالیت کند. لذا وظیفه اصلی احیا و نگهداری آثار تاریخی به‌عهده سازمان میراث فرهنگی است.

وی در خصوص پل تاریخی بیلانکوه و احیای خانه تاریخی کلانتر تبریز نیز می‌افزاید: پل تاریخی بیلانکوه، نه‌تنها در حال تخریب نبوده بلکه هم‌اکنون تردد در آن وجود دارد، اما این دلیل نمی‌شود در حفظ و نگهداری آن کوتاهی کنیم، چراکه یک اثر تاریخی در صورت حفاظت نشدن بسرعت تخریب شده و از بین خواهد رفت. همچنین خانه تاریخی کلانتر که یکی از خانه‌های قدیمی این کلانشهر محسوب می‌شود، جزو طرح توسعه مقبره دوکمال بوده و امیدواریم بزودی شاهد احیای مجدد آن در مجاورت این اثر فرهنگی تاریخی باشیم.

سعیده دلال علیپور- جام‌جم