بی آبی در کمین شهرهای بزرگ استان / به فکر چاره باشیم

آب، عنصر اصلی و حیاتی پس از هوا و یکی از مقدس‌ترین عناصر طبیعی نزد ایرانیان باستان و همچنین در فرهنگ اسلامی به شماره میرود، که مظهر پاکی و پاکیزگی و همواره مقدس بوده و باستانیان به هیچ وجه آن را آلوده نمی‌کردند و دقت خاصی در صرفه‌جویی و مصرف آب داشته‌اند.
توجه به آیه‌های  قرآن در زمینه آب نیز «و من الماء کل شی حتی» دلیل بر رجحان و تقدم آفرینش آب بر سایر عناصر و آفریده های الهی دارد.در کشور عزیزمان ایران بدلیل قرارگرفتن در منطقه گرم و خشک در بیابانی و پائین بودن متوسط بارندگی سالانه اهمیت حفظ و بهره‌برداری بهینه از منابع آبی، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.افزایش نگرانی در دو سال اخیر به خاطر تغییر فرهنگ و افزایش مصرف از آینده در تامین آب
افزایش جمعیت، نیاز روزافزون، کاهش منابع زیرزمینی و بهره‌برداری بی‌رویه و کاهش نزولات آسمانی و در نهایت بروز پاندمی کرونا در دو سال اخیر و تغییر فرهنگ و افزایش ناگهانی مصرف آب، نگرانی‌ها را از آینده تامین این عنصر حیاتی با کیفیت و کمیت مناسب، افزایش داده است.
در سرزمین آذربایجان نیز اگر چه به نسبت کل کشور از بارندگی و آب و هوای معتدل‌ تری برخوردار هستیم ولی اگر تمهیدات اساسی در زمینه تامین منابع، استفاده بهینه و صرفه‌جویی اندیشیده نشود، چه بسا در اندک زمان شاهد کمبودها و قطعی آب در اکثر شهرهای استان مخصوصاً تبریز خواهیم بود.
بدیهی است که هر مدیری پابه عرصه مدیریت و بهره‌برداری و تامین و توزیع آب در استان گذاشته به فراخور مسئولیت و توانایی‌های خویش قدمهای موثری در کاهش تنش‌های آب و حل مشکلات مرتبط برداشته است ولی در برهه حساس کنونی، مدیریت آب استان تفکر، مدیریت استراتژیک، برنامه‌ریزی و تلاش بیشتر را می‌طلبد و به هیچ عنوان عرصه آزمایش و سعی و خطا نیست.
تجربیات چندین ساله در عرصه توزیع و مدیریت مصرف آب بیانگر چند واقعیت مهم است

تجربیات چندین ساله در عرصه توزیع و مدیریت مصرف آب در تبریز و شهرهای بزرگ استان نشان دهنده چند واقعیت مهم است که بایستی در آینده مدنظر قرارگیرد.
۱- تغییرات اقلیمی و آب و هوایی تاثیرات مهمی بر میزان بارش‌ها در کل جهان و مخصوصاً کشور عزیزمان گذاشته، بطوریکه علیرغم افزایش مصرف ۲۰ درصدی مصارف مشترکین خانگی و صنعتی، کاهش تقریباً ۴۰% درصدی نزولات آسمانی را در پی داشته و این یعنی تعادل بین تولید و مصرف به نکته بحرانی رسیده است. اگر بخواهیم به اهمیت موضوع بیشتر پی ببریم و با فرض اینکه اهمیت آب بعد از مقوله امنیت مهمترین خواستگاه اجتماعی است، بایستی اقدامات جدی‌تری برای سازگاری با شرایط پیش رو و تامین آب شهروندان انجام دهیم.
۲- بهره‌برداری از منایع تامین آب شهر تبریز (که از ۳ منبع زرینه رود (۶۰%)- سد نهند (۱۵%) و چاههای عمیق ۲۵%) به حداکثر خود رسیده، بنابراین توجه به سایر راهکارها برای کاهش تنش آبی بجّد بایستی مورد توجه قرار گیرد. یکی از این راهکارهای مهم، کاهش پرت شبکه است که براساس آمارهای رسمی و کارشناسی در تبریز بالاتر از ۲۵% است، به مفهوم دیگر ۱/۴ آبی که با مشقات فراوان و از راههای دور و نزدیک به منابع اصلی تبریز می‌رسد، در شبکه توزیع هدر میرود که علاوه بر اتلاف قابل توجه آب شرب و تخریب زیر ساختها، بار مضاعفی نیز بر تصفیه خانه‌های فاضلاب وارد می‌کند.
اصلاح و بازسازی شبکه باید بعنوان یک فاکتور مهم در دستور قرار گیرد
بنابراین اصلاح و بازسازی شبکه بایستی بعنوان یک فاکتور مهم در دستور کار شرکت آب و فاضلاب قرار گیرد. کاهش پرت آب یا آب به حساب نیامده بر اساس دستور العمل وزارت نیرو بایستی سالانه حداقل یک الی سه درصد باشد.
۳- آمار مصرف مشترکین آب نشان میدهد همشهریان تبریزی بازای هر نفر روزانه ۲۲۰ لیتر آب مصرف می‌کنند که این رقم در مقایسه با استاندارد مصرف در کشور ۷۰ لیتر بیشتر است. که اگر به تعداد جمعیت ضرب شود، عدد بسیار قابل توجهی میشود (روزانه ۱۳۰ میلیون لیتر آب) که به تنهایی مشکل کمبود آب کلانشهر تبریز را مرتفع می‌کند، البته رسیدن به این هدف آسان نیست و نیازمند فاکتورهای متعددی است، از قبیل:
۳-۱- ایجاد و گسترش فرهنگ مصرف بهینه آب در بین عموم مردم
۳-۲- ایجاد کانال ارتباطی قوی با صدا و سیما و اصحاب رسانه و شرکت آب و فاضلاب برای فرهنگ سازی، اجرای برنامه‌های فرهنگی، فیلم و سریال و آگهی‌های تبلیغاتی و آموزشی جهت ترویج مصرف بهینه آب بین عموم شهروندان.
۳-۳- تعامل و ارتباط تنگاتنگ با آموزش و پرورش (مدارس ابتدائی و راهنمایی و متوسطه)
جهت تدریس و زمینه‌سازی فرهنگ صرفه‌جویی در مصرف آب به منظور نهادینه‌سازی درکودکان و نوجوانان.
۳-۴- برنامه‌ریزی جامع برای شناسایی و جمع‌آوری و قطع انشعابات غیرمجاز، فضای سبز و عدم واگذاری انشعابات آب به باغ‌ها و ویلاهای غیرمجاز.
۴- هم‌اندیشی و همکاری با سازمان آب منطقه‌ای استان، به‌منظور تامین آب مازاد در تابستان و پیک مصرف برای جلوگیری از قطعی ها وکمبود آب.
و همچنین بررسی و تصویب راهکارهای مشترک تامین آب در کوتاه مدت ۱ ساله، میان مدت ۳ ساله، و دراز مدت ۱۰ ساله و اولویت دادن به طرحهای تامین آب شرب که از اولویت ویژه نسبت به بخش صنعتو کشاورزی برخوردار هستند.
۵- ارائه پیشنهاد و مکاتبه با وزارت نیرو به‌منظور کاهش فاصله، بین قیمت تمام شده آب با قیمت فروش به مشترکین که فاصله زیادی ایجاد کرده است و عامل مهمی در زیاده روی مصرف این ماده حیاتی بشمار می‌رود.
در نهایت امید آن داریم مسئولین محترم در وزارت نیرو و مدیریت استان در سایه توجهات حضرت ولی عصر (عج) و الهام گرفتن از فرمایشات مقام معظم رهبری در سالی که با نام «تولید، پشتیبانی ها و مانع‌زدایی‌ها) مزین شده، بتوانند با تلاش مضاعف و جهادی نیاز مردم غیور و شهید پرور استان را در تامین آب شرب بهداشتی سالم و با کیفیت فراهم آورند.

یادداشت: حسین صدیقی کارمند رسمی شرکت آب و فاضلاب استان آذربایجان شرقی