در حاشیه شمالی تبریز به مدت قرن‌هاست که گسلی در پهنای طولانی و نه چندان عمیق خفته است که هرازگاهی تن رنجور این کهن شهر را به لرزه انداخته است؛ گسلی که برای دفعات طولانی این شهر را با خاک یکسان کرده اما ساکنان تبریزنشین و آذربایجان نشینش، مجدداً تبریز را از نو آباد کرده‌اند. اگر زمانی همین گسل خطرناک و جنگ‌های نظامی تنها تهدیدگر شهر تبریز بود، در نیم قرن اخیر، بحران‌های متعدد دیگری در کناره‌های این گسل خود بروز داده و نشان داده است که شکل جدیدی از بحران در حال تولد است؛ این شکل جدید این بار نه طبیعی بلکه کاملاً انسانی و محصول بحران‌های بشری است.
سر برآوردن بافت‌های ناکارآمد، غیررسمی و صدالبته غیرقانونی بر کناره‌های شمالی تبریز و در مجاورت با گسل کوه عینالی تبریز، محصول سیاست اصلاحات ارضی رژیم شاهنشاهی و مهاجرت بخش عمده‌ای از روستائیان استان به شهر تبریز در دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی و تشدید این روند تا میانه دهه ۶۰ در تبریز تداوم یافت. این سیاست مهاجرتی در طول ۲۰ سال چنان وضعیت متراکم بافت‌های فرسوده و آسیب‌پذیری در شهر تبریز را به دنبال خود آورد که از حداقل امکانات آب‌رسانی، برق و گاز محروم بودند و سبب تشدید فاصله طبقاتی در شهر و افزایش گستره فقر اجتماعی و ظهور سبک جدیدی از حاشیه‌نشینی در حاشیه شمالی تبریز شد.
مشهور است که هرگاه سخن از بافت‌های حاشیه‌نشین و بحران‌های اجتماعی و طبیعی پیرامونی آن سخن به میان می‌آمد، شمشیر انتقاد بی‌رحمانه از غلاف‌ها کشیده می‌شود و بی‌محابا سازمان و ارگان‌های مرتبط با این مسئله موردانتقاد قرار می‌گیرند. اما این بار بهتر است از ۳ زاویه سازنده و اثرگذار در توقف روند ساخت‌وساز بافت‌های حاشیه‌ای، خدمات‌رسانی به این مناطق و ایجاد زیرساخت‌ها نگاهی بیندازیم.
کوه، پارک جنگلی می شود!
در یک و نیم دهه گذشته اگر احداث اتوبان پاسداران در حاشیه شمالی شهر، سیاستی برای توقف روند این بافت‌ها بود، در یک دهه گذشته شاهد مسیر گشایی متعدد در داخل محدوده پرتراکم شمال تبریز، درجاسازی ساختمان‌ها، احداث پارک‌ها و تسریع مجوزهای ساخت‌وساز برای احداث بافت‌های جدید بوده‌ایم. در کنار این رخداد، اتفاق بدیع و تازه‌تری بر روی گسل هولناک عینالی حادث گشت که توانست محملی برای استفاده افراد کم برخوردار از سرانه‌های فضای سبز، امکانات شهری و … باشد.
اگر در اوایل دهه ۷۰، علی عبدالعلی‌زاده استاندار وقت آذربایجان شرقی از بازدید از کوه عون بن علی و آرزویش برای تبدیل‌شدن قرمزی خاک این کوه به سبزی فضای سبز سخن می‌گفت، اینک در سال ۹۶ به‌صراحت می‌گوید که «آنچه در سال ۱۳۷۲ در اندیشه‌ام شکل‌گرفته و حرکت سبز کردن این کوه آغازشده امروز در پیامد ۲۴ سال تلاش و کار شبانه‌روزی کارگران و مدیران دلسوز به بار نشسته و سبز کردن عون بن علی را ۲۴ سال قبل شروع کردیم و امروز این تفرجگاه زیبا گنجینه زیست‌محیطی برای امروز و فردای تبریز است.»
پروژه تبدیل کردن کوه عینالی در سال ۱۳۷۲ بر اساس نامه سازمان کشاورزی استان آغازشده و منابع طبیعی استان ۷ هکتار جنگل‌کاری و تقویت پوشش گیاهی در منطقه انجام می‌دهد و سپس طرح مذکور متوقف می‌شود تا اینکه با تشکیل ستاد فضای سبز استان و ضرورت توسعه فضای سبز شهر تبریز، تصمیم بر آن شد که به‌طور جدی پروژه جنگل‌کاری عون بن علی شروع و پی گیری گردد. تا اینکه در پانزدهم اسفند سال ۱۳۸۱ همزمان با روز درختکاری طی مراسمی، کلنگ احداث مجتمع تفریحی – جنگلی عون بن علی توسط مسئولین شهر به زمین زده شد و دو سال بعد نیز سازمان توسعه و عمران عون بن علی تأسیس شد.
عون بن علی ، پروژه ای اکوتوریستی می شود!
توسعه ۶۰۰ هکتاری فضای سبز، احداث دریاچه ۵۴ هزار مترمکعبی، ایجاد زیستگاه حیات‌وحش و پارک طبیعتعون بن علی ، پروژه‌هایی هستند که در این مجموعه یک دهه اخیر با حضور شهرداران مختلف پیگیری شده، البته بدون هزینه نبوده است، هرچند مدیرعامل سازمان آن، ماه پیش گفته بود که «حدود ۲۰ سال است که تفرجگاه عون ابن علی در حال ساخت و بهره‌برداری است، ازاین‌رو نمی‌توان گفت دقیقاً چقدر هزینه صرف پیشبرد اهداف این پروژه شده است.» اما صادق نجفی، شهردار سابق تبریز نیز در خردادماه امسال از هزینه ۴۰ میلیارد تومانی شهرداری تبریز در بخش‌های مختلف این مجموعه خبر داد و تشریح کرد که «این هزینه قابل‌توجه، بدون پشتیبانی منابع دولتی، با تملک ۳۰۰ هکتار و همچنین اجرای پروژه‌های جنگل‌کاری، توسعه منابع آبی مکانیزه، گل‌کاری‌های پایدار و فضاسازی‌های متنوع، به ثمر رسیده است.»
هرچند جلالی، مدیرعامل این سازمان از آمار بازدید ماهانه ۵۰ هزار نفر در سال ۹۳ از مجموعه عون بن علی خبر می‌دهد و هدف‌گذاری افزایش این تعداد را به ۵۰۰ هزار نفر می داند و می‌گوید که «در مدت دو سال فضای سبز و درختکاری تفرجگاه عون بن علی تبریز از ۴۰۰ هکتار به ۶۰۰ هکتار افزایش‌یافته درحالی‌که ایجاد فضای سبز ۴۰۰ هکتاری حاصل فعالیت ۲۰ ساله بوده است.» اما انجام و تکمیل این پروژه بی حاشیه نیز نبوده است.
هزینه‌های فراوان بابت آبیاری و کاشت درختان، احداث دریاچه مصنوعی بر فراز کوه و تأثیر آن بر گسل تبریز و یا انتقاد ماه گذشته عیسی کلانتری معاون رییس‌جمهور، از درختکاری در عون بن علی تبریز با این مضمون که «به نظر می‌رسد مدیران شهر در این رویکرد رقابتی با اصفهان، توجهی به وضعیت کم آبی ندارند.» از این دست انتقادات بود اما حداقل می‌توان از این پروژه به عنوان یکی از اقدامات مناسب در راستای توسعه فضاهای عمومی و سبز در مناطق کم برخوردار شهر نام برد.
کمتر از ۲۰ روز به رخداد تبریز ۲۰۱۸ زمان باقی‌مانده و بسیاری که گمان می‌بردند تفرجگاه عون بن علی می‌تواند همچون ائل گولی، به یکی از مقاصد مهم اکوتوریسم تبریز تبدیل شود، حال در فکر بافت‌های نازیبا و خطرپذیر دامنه‌های این کوه مانده‌اند که چگونه می‌توانند در برف‌های زمستانی تبریز ۲۰۱۸، این تناقض را با هم جمع نمایند؛ مقصد گردشگری یا …..!
توضیح: عکس از علی حامد حق دوست
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0