آیا پای عربستان در بحران میان واشنگتن و آنکارا در میان است؟

در هشتم ماه اوت (۱۷ مرداد)، خزانه داری آمریکا وزیران کشور و دادگستری ترکیه را در فهرست تحریم ها قرار داد و دو روز پس آن نیز ترامپ اعلام کرد بر واردات آلومینیوم و فولاد از ترکیه ۲۵ درصد تعرفه وضع می کند.

این مساله باعث شد ارزش لیر در برابر دلار ۱۴ درصد کاهش یابد و بحران اقتصادی ترکیه که از سال گذشته آغاز شده بود، شدیدتر شود.

به گزارش ایرنا، در سال ۹۶ روابط ترکیه و عربستان دستخوش تنش و تشنج شد. به دنبال اختلاف عربستان و قطر و قطع ارتباط سعودی ها با دوحه، پارلمان ترکیه در اقدامی که نشان دهنده بحران و اختلاف ترکیه با عربستان، امارات، بحرین و مصر بود، به دولت اجازه داد تا پنج هزار نیرو به پایگاه نظامی ترکیه در قطر اعزام کند.

اردوغان وجود پایگاه نظامی ترکیه را در دوحه تنها برای پشتیبانی از قطر ندانست و آن را برای حمایت از همه کشورهای حاشیه خلیج فارس توصیف و به گونه ای رفتار کرد که عربستانی ها در وضعیت ضعیفی قراردارند و باید به آنها کمک شود.

در این رابطه روزنامه رای الیوم در همان زمان نوشت: آنچه بر خشم عربستانی ها افزود ایجاد پل هوایی میان آنکارا و دوحه بلافاصله پس از بسته شدن مرزهای زمینی عربستان با قطر و اقدام هواپیماهای ترکیه برای انتقال هزاران تن غذا و میوه و سبزیجات است که واردات قطر از عربستان به ویژه لبنیات و فراورده های آن را جبران کند.

از این رو، پیشنهاد ایجاد پایگاه نظامی ترکیه در عربستان، «متکبرانه»و «توهین آمیز» توصیف شد و روابط عربستان و ترکیه را به زیر صفر بازگرداند؛ امری که منجر به بستن درهای عربستان و امارات و بحرین به روی صادرات ترکیه می شد؛ آن هم در زمانی که ترکیه با دشواری های اقتصادی بزرگی مواجه بود و ارزش لیر این کشور در برابر دلار نصف شد و رشد اقتصادی آن هم به کمتر از سه درصد رسیده بود.

آیکان اردمیر عضو پیشین پارلمان ترکیه و پژوهشگر بنیاد صهیونیستی دفاع ازدمکراسی هم در مطلبی با عنوان «طوفان کامل ترکیه»، شرایط فعلی این کشور را متاثر از سیاست های اردوغان دانست و نوشت «اقتصاد ترکیه به شرایط بازگشت ناپذیر رسیده است، حتی اگر ترکیه در شرایطی که اقتصاد آن به دوران اقتصاد سال های۲۰۰۱ و پیروزی اردوغان درانتخابات بازگشته است، کشیش برانسون را آزاد کند، باز هم نمی تواند اوضاع فعلی را بازگرداند و روابط با واشنگتن را احیا کند».

او می افزاید: اردوغان از کمک به ایران برای دور زدن تحریم های آمریکا تا چشم پوشی از نیروهای جهادی در مرزهای سوریه، باعث آسیب جبران ناپذیری به اعتبار سرمایه گذاری و روابط دیپلماتیک ترکیه وارد کرده است.

اردمیر به دستگیری های پس از کودتای نافرجام ترکیه به ویژه اتباع آمریکایی هم اشاره وازآن به عنوان دیپلماسی گروگان یاد می کندومی افزاید: «تاکتیک استفاده از زندانیان بی گناه به عنوان برگ های چانه زنی، سیاستی که از تهران و پیونگ یانگ آموخته شده است، نه تنها تصویر جهانی ترکیه را مخدوش کرد، بلکه موجب راه اندازی بدترین بحران بین واشنگتن و آنکارا از زمان تحریم تسلیحاتی ۴۲ ماهه بین سال های ۱۹۷۵ و ۱۹۷۸ شد».

نگاه این پژوهشگر عضو اف دی دی و اظهاراتی که تاکنون مقامات آمریکایی مطرح کرده اند، موید آن است که همراهی ترکیه با ایران و روسیه در موضوع سوریه، خرید سامانه ضد موشکی اس ۴۰۰ و نادیده گرفتن تحریم های آمریکا علیه ایران، عوامل نارضایتی واشنگتن و سعودی ها است.

حضور همزمان ترکیه در ناتو و سازمان همکاری اسلامی در کنار افزایش قدرت منطقه ای، ناتوی عربی را ضعیف وهمراهی این کشور با برخی مخالفان سعودی، بر نقش منطقه ای عربستان سایه افکنده است که با همکاری محور ریاض، ابوظبی، تل آویو با واشنگتن، تلاش شده است نقش ترکیه کم رنگ شده و رفته رفته با گرفتار شدن در شرایط اقتصادی و سیاست های داخلی، محو شود.

اما از سوی دیگر، رفتار آمریکا با متحد خود و عضو ناتو که در قبال کانادا و آلمان هم بروز یافته است، این ذهنیت را در جوامع مختلف شکل داده است که ترامپ با جنگ اقتصادی علیه بسیاری از کشورها که ترکیه مورد اخیر آن بوده، هزینه شراکت با آمریکا را واضح ساخته است.

بسیاری از کارشناسان معتقدند که ترامپ با جنگ اقتصادی علیه ترکیه، عملا این کشور را به سمت روسیه سوق داده و یکی از متحدان مهم منطقه ای خود را از دست داده است.

آنها می گویند که در فاصله چند روز دو وزیر ترکیه تحریم و بر واردات از ترکیه تعرفه اعمال می شود که باعث شد ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه بلافاصله به سمت این عضو ناتو و متحد استراتژیک غرب، حرکت کند، «همه اینها چندی پس از دیدار در هلسینکی روی داده است».

آنها با یادآوری حادثه سقوط جنگنده روسی توسط ترکیه در دو سال گذشته و تنش روابط میان دو کشور معتقدند که اکنون متحد سنتی آمریکا به روسیه نزدیک تر شده است و «ترامپ در حال ایجاد دشمنان زیادی برای آمریکا» است.

ریچارد هاس رئیس اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا می نویسد: «تعرفه های ایالات متحده علیه ترکیه، اجازه می دهد که اردوغان نقش قربانی را بازی کند وقتی که او اقتصاد و دمکراسی ترکیه را تضعیف کرد، به روسیه متمایل شد و در سوریه به صورت غیرمفید مداخله کرد».

وی در جملاتی که درس سیاست خارجی به ترامپ می دهد، می افزاید:«تعرفه ها و توئیت ها اخبار را ایجاد می کنند، اما هدف سیاست خارجی این است که آنچه را که می خواهید به دست آورید».

حال باید دید جنگ تجاری آمریکا علیه ترکیه همزمان با عملیاتی کردن خروج از برجام که مورد تحسین آبشخور اصلی این تفکر یعنی بنیاد دفاع از دمکراسی واقع شده، تا چه اندازه در راستای تضعیف دو قدرت منطقه ای و دوشیدن بیشتر دولت بن سلمان و آل نهیان برای فروش سلاح های زیبا و کسب درآمد صاحبان مجتمع های صنعتی نظامی آمریکا است؟

در این میان، راه برای سلطه بیشتر صهیونیست ها و پیشبرد طرح صلحی که جرد کوشنر داماد و مشاور ترامپ در حال طراحی و دنبال کردن آن است، چگونه خواهد شد و آیا با تضعیف ترکیه، مدل منطقه ای جدیدی در راه است؟