چله گئجه سی در آذربایجان

مراسم شب یلدا (چله گئجه سی) از جمله زیباترین مراسمات ایرانی است که با برنامه‌ریزی درست و محتواسازی می‌توان از آن به عنوان عامل جذب گردشگر استفاده کرد. برای معرفی جشن‌ها و مراسمات ایرانی به جهانیان ضروری است در ابتدا خود مردم منطقه با آیین‌های محلی، تاریخچه و زمینه شکل گیری آن‌ها آشنایی داشته‌باشند تا بتوانند با تکیه بر فرهنگ غنی خود جهانیان را از میراث با ارزش خود آگاه کنند.

نویسنده و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ آذربایجان در گفت‌وگو يي، با بیان این‌که  شب یلدا طولانی‌ترین و تاریک‌ترین شب سال است، گفت: این مراسم از دوره ایران باستان به یادگار مانده‌است و در برخی از زمان‌ها بر اهمیت آن افزوده شده و در برخی دوران به دلیل سیاست شاهان و خلفا از اهمیت آن کاسته می‌ شده‌ است زیرا شاهان از اجرای مراسمات جمعی و اتحاد مردم ترس داشتند.

بهروز خاماچی با اشاره به اینکه در آذربایجان از شب یلدا به عنوان “چله گجسی” یاد می‎‌کنند، افزود: در آذربایجان چله به دو قسمت چله بزرگ از اول دی تا دهم بهمن و چله کوچک از دهم بهمن تا اول اسفند تقسیم می‌شود و می‌توان گفت واژه چله از چهل روز چله بزرگ گرفته شده‌ است.

وی ادامه داد: در این شب افراد تلاش می‌کردند تا غصه‌ها و کینه‌ها را کنار بگذارند و با شادی و محبت این شب را سپری کنند.

وی با اشاره به انواع خوراکی‌های شب یلدا خاطر نشان کرد: به دلیل بارش برف و سفید شدن زمین، افراد بیشتر سعی می‌کردند از خوراکی‌هایی به رنگ قرمز مثل هندوانه، انار و لبو استفاده کنند.

وی در مورد مراسمات شب یلدا گفت: از زمان‌های قدیم مردم آذربایجان با جمع شدن در خانه بزرگ خاندان و صرف خوراکی، میوه، آجیل و نیز خواندن قصه‌ها و اشعار محلی این شب را جشن می‌گرفتند و نیز در برخی روستاها و شهرهای استان گروه‌های موسیقی و عاشیق‌ها برنامه‌های زنده موسیقی اجرا می‌کردند.

کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌شرقی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، گفت: افراد با برگزاری مراسم شب نشینی تلاش می‌کردند تا طلوع آفتاب بیدار بمانند و خورشیدی را که به نوعی برایشان مقدس بود، مشاهده کنند.

علی فلسفی ادامه داد: از طرفی در آذربایجان با توجه به این که منطقه‌ای کوهستانی و سرد است افراد شب آخر پاییز را به دلیل طولانی شدن روزها و کوتاه شدن شب‌های سرد عزیز می‌شمردند و جشن می‌گرفتند.

وی با اشاره به فرستادن هدایا برای نوعروسان در این شب خاطر نشان کرد: خانواده‌ها هدایایی به عنوان “خوانچه” یا “خونچا” برای نوعروسان خود می‌فرستادند که شامل خوراکی‌های مخصوص این شب، آجیل و لباس‌های گرم، پارچه‌های رنگی و زیورآلات است.

بر اساس این گزارش، می‌توان گفت مراسمات و جشن‌های ایرانیان در کل جهان بی‌نظیر است و باورها، اعتقادات و فرهنگ را در دل خود جای داده‌اند. همین مراسمات و آیین‌های سنتی و قدیمی کشورهاست که آن‌ را به مقصد مهم گردشگری تبدیل می‌کند.

انتخاب تبریز به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۸ از سوی سازمان همکاری کشورهای اسلامی، فرصت خوبی است تا با برنامه‌ریزی و ساماندهی مراسمات سنتی و آیینی در استان، گردشگران داخلی و خارجی را به بازدید و شرکت در این مراسمات فرا خواند و تجربه تکرار نشدنی را در دفتر خاطرات سفر آن‌ها نگاشت.

می‌توان با معرفی جهانی جشن شب یلدا و ثبت آن در میراث جهانی یونسکو به حفظ و گسترش آن کمک زیادی کرد. از طرفی پخش زنده مراسمات در شبکه‌های اجتماعی و جمعی داخلی و خارجی می‌تواند موثر باشد.

جوامع مقاصد گردشگری در تلاشند تا برای تک تک روزهای سال گردشگر جذب کنند. بی شک برگزاری مراسمات و جشن‌های قدیمی ایرانی در سطح وسیع و جهانی با امکان مشارکت گردشگران در آن‌ها و تاسیس مراکز اقامتی و پذیرایی ویژه برای برگزاری جشن‌های آیینی از ضروریات است.

شاید دیگر وقت آن رسیده‌است که جهانیان جشن شب یلدای ایران را بشناسند و برای شرکت در آن کوله بار سفر را ببندند و مهمان ایرانیان شوند.

گزارش از پریا توفیقی، خبرنگار ایسنا در آذربایجان شرقی