سدی بدون دریاچه و مخزن در آذربایجان!

در گذشته،مشکلاتی مثل تملک ملک مخزن سد، آبگیری سد شهید مدنی تبریز را به تعویق انداخت و در مقطع کنونی عدم تخصیص اعتبارات مورد نیاز برای رفع نواقص باز هم آبگیری این سد را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است.

به گزارش نگاه، چهارم تیرماه سال ۱۳۹۰ بود که سد شهید مدنی تبریز با حضور معاون اول رئیس ‌جمهور وقت افتتاح شد.
نوع این سد سنگ‌ریزه‌ای با هسته رسی و طول تاج ۲۷۷٫۳۵ متر، ارتفاع سد از بستر رودخانه ۴۷ متر و عرض تاج آن هفت متر است. این سد در پنج کیلومتری شمال‌شرقی تبریز (جاده تبریز ـ اهر) قرار گرفته است.
قرار بود با بهره‌برداری کامل از این سد، ۲۵ هزار هکتار از اراضی کشاورزی منطقه دشت تبریز زیر پوشش آبیاری قرار گیرد.
 با روی کار آمدن دولت یازدهم و وعده رئیس جمهور مبنی بر احیای دریاچه ارومیه، دولت در سومین مصوبه خود در رابطه با دریاچه ارومیه، توقف همه طرح‌های سدسازی به استثنای سد شهیدمدنی تبریز را به‌منظور ذخیره و رهاسازی آب منحصراً برای دریاچه ارومیه تصویب کرد و بدین ترتیب رویکرد این سد از کشاورزی به تامین آب دریاچه ارومیه تغییر یافت.
در مقطعی، مشکلاتی مثل تملک ملک مخزن سد، آبگیری آن را به تعویق انداخت و در مقطع کنونی نیز عدم تخصیص اعتبارات مورد نیاز برای رفع نواقص باز هم آبگیری سد را در هال‌ای از ابهام فرو برده است.

تعلل وزارت نیرو در ارائه بسته سرمایه‌گذاری سد شهید مدنی
این در حالی است که نماینده تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس با اشاره به قطعیت یافتن آبگیری سد شهیدمدنی تبریز مدعی می‌شود: وزارت نیرو در ارائه بسته سرمایه‌گذاری سد تعلل می‌کند.
 احمد علیرضا بیگی اظهار می‌دارد: وزارت نیرو اعلام کرده که یک پروژه سرمایه‌گذاری برای آبگیری سد شهیدمدنی و محیط پیرامونی آن تعریف کرده و ما درخواست کردیم این بسته سرمایه‌گذاری را بفرستند تا ما هم بتوانیم سرمایه‌گذاران را برای ورود به این پروژه گردشگری تشویق کنیم، ولی با وجود پیگیری‌های مکرر هنوز این اتفاق نیفتاده است.
وی توضیح می‌دهد: اینکه دولت اعلام می‌کند بسته سرمایه‌گذاری پروژه آماده است، نشان می‌دهد موضوع آبگیری سد شهیدمدنی در وزارت نیرو قطعیت یافته است.

۲۶۰ میلیارد تومان هزینه مورد نیاز برای رفع نواقص سد شهید مدنی
این سد نواقصی دارد که قبل از آبگیری باید رفع و تکلیف راه‌هایی که زیر آب می‌روند مشخص و خرید اراضی مورد نیاز سد انجام شود.
این جمله را یوسف غفارزاده، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی گفت و افزود: بعد از اینکه دکتر نوبخت در سال گذشته از سد بازدید کرد، قرار شد اعتبارات لازم را برای رفع نواقص پیش‌بینی کنیم و این اعتبارات را در اختیار ما قرار دهند تا بتوانیم سد را در تراز مشخصی آبگیری و به دریاچه ارومیه رهاسازی کنیم.

آبگیری سد شهیدمدنی تاثیر بسزایی در تامین آب برای دریاچه ارومیه خواهد گذاشت
وی ادامه می‌دهد: بر همین اساس با هماهنگی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان و استانداری، هزینه‌های رفع نواقص سد را ریز به ریز برآورد کردیم؛ برنامه زمانبندی نیز مشخص شد و تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت نیرو، سازمان برنامه و بودجه کشور و استانداری آذربایجان‌شرقی منعقد شد که بر اساس آن مقرر گردید هزینه مورد نیاز سد شهیدمدنی برای آبگیری که حدود ۲۶۰ میلیارد تومان است، تخصیص یابد.
غفارزاده با بیان اینکه آبگیری سد در عرض دو سال به اتمام می‌رسد؛ خاطرنشان می‌سازد: این دو سال از زمان تخصیص اعتبار لحاظ می‌شود که فعلا با وجود پیگیری‌های صورت گرفته از طرف استان این اتفاق نیفتاده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان تصریح می‌کند: استارت کار از زمانی خواهد بود که بتوانیم تجهیزات خریداری کرده و به پیمانکار پول دهیم تا پروژه را شروع کند.
وی یادآور شد: آبگیری سد شهیدمدنی تاثیر بسزایی در تامین آب برای دریاچه ارومیه خواهد گذاشت.

جهت خاتمه عملیات آبگیری سد شهیدمدنی سه هزار و ۵۶ میلیارد ریال مورد نیاز است
اما کامل‌ترین توضیحات را در ارتباط با این سد، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان‌شرقی ارائه و می‌گوید: با روی کار آمدن دولت یازدهم و وعده رئیس جمهور مبنی بر احیای دریاچه ارومیه، دولت در سومین مصوبه خود در رابطه با دریاچه ارومیه توقف همه طرح‌های سدسازی در دست مطالعه و اجرایی به استثنای سد شهیدمدنی تبریز، سد چراغ‌ویس کردستان و طرح‌های شبکه‌های آبیاری و آب‌رسانی پایین‌دست در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، ذخیره و رهاسازی آب در سد شهیدمدنی تبریز را منحصراً برای دریاچه ارومیه تصویب کرد و به‌ این‌ وسیله کاربری این سد را کلا تغییر داد؛ این در حالی است که طرح عظیم سد شهیدمدنی (ونیار) از سال ۱۳۷۴ در شمال شرقی شهر تبریز به‌منظور کنترل شوری دشت تبریز بر روی رودخانه آجی‌چای آغاز گردیده بود.

هزینه یک هزار و ۵۹۹ میلیارد ریال و ۲۰ میلیون یورو برای سد شهید مدنی
وی تصریح می‌کند: تا این تاریخ جهت احداث سد، تاسیسات وابسته و بالادست شامل سازه‌های شوری اعتباری به مبلغ یک هزار و ۵۹۹ میلیارد ریال و ۲۰ میلیون یورو هزینه شده است.
داوود بهبودی در ادامه ابراز می‌دارد: گرچه عملیات اجرایی بدنه سد و تاسیسات وابسته به آن تکمیل شده است؛ لیکن به‌دلیل عدم تملک اراضی واقع در مخزن سد و ناتمام بودن عملیات راه‌های جایگزین، خط انتقال آب شرب نهند، خطوط برق و برخی از سازه‌های شوری امکان آبگیری از این سد هنوز مهیا نیست.
وی با اشاره به اهمیت این طرح در مدیریت و مهندسی منابع آب در استان توضیح می‌دهد: بر اساس برآوردهای مالی صورت پذیرفته جهت خاتمه عملیات باقی‌مانده این طرح، اعتباری به مبلغ سه هزار و ۵۶ میلیارد ریال مورد نیاز است که می‌تواند در دو مرحله جهت آبگیری دو مرحله‌ای پروژه تامین شود.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان‌شرقی می‌افزاید: در فاز اول با تامین اعتبار به مبلغ یک هزار و ۶۶۲ میلیارد ریال امکان آبگیری ۱۰۳ میلیون متر مکعب از حجم مخزن مهیا خواهد بود و جهت آبگیری کامل مخزن به ظرفیت ۳۶۱ میلیون مترمکعب، اعتباری به مبلغ ۱۳۹۴ میلیارد ریال علاوه بر اعتبار فاز اول مورد نیاز است.
بهبودی یادآور می‌شود: در مردادماه سال ۱۳۹۸ طی بازدید دکتر نوبخت، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، تفاهم‌نامه‌ای فی مابین وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه کشور جهت تامین اعتبار این پروژه در دو مرحله مبادله گردید.
وی ادامه می‌دهد: پیگیری‌های مکرر توسط مقامات عالی استان جهت عملیاتی نمودن تفاهم‌نامه مبادله صورت پذیرفته است که در سال ۱۳۹۹ اعتباری به مبلغ ۱۷۰ میلیارد ریال جهت انجام عملیات اجرایی این طرح پیش‌بینی گردیده که تکافوی نیازهای مالی پروژه نخواهد بود.
بهبودی خاطرنشان می‌سازد: با عنایت به محدودیت منابع دولت در سال‌جاری برای انجام فاز دوم این طرح، ضروری است مشارکت بخش غیردولتی جلب شده تا در تامین منابع مالی گشایشی حاصل شود. با این وجود، در سفر اخیر دکتر نوبخت به استان، رایزنی‌ها و پیگیری‌های لازم جهت تامین اعتبار نیز انجام گرفت.
لازم به توضیح است، سد ‌شهیدمدنی پشت ارتفاعات شمال تبریز موسوم به عینالی واقع شده و با بهره‌برداری از آن یکی از مهم‌ترین طرح‌های دولت برای احیای دریاچه ارومیه تحقق خواهد یافت.
رودخانه آجی‌چای از دامنه‌های جنوبی سبلان سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه پس از طی ۲۲۰ کیلومتر و عبور از دره ونیار در شمال شهر تبریز و پس از پیوستن آبهای سرچشمه گرفته از کوه سهند، به دشت وسیع تبریز وارد می‌گردد. رودخانه آجی‌چای بعد از مشروب نمودن دشت تبریز به دریاچه ارومیه به فاصله ۹۰ کیلومتری غرب تبریز می‌ریزد.
 با اتمام عملیات و آبگیری مخزن سد شهیدمدنی علاوه بر اینکه در فصول مناسب آب ذخیره شده به منظور احیای دریاچه ارومیه آزادسازی خواهد شد، دریاچه پشت سد نیز به یکی از قابلیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری اطراف کلان‌شهر تبریز تبدیل خواهد شد که سرمایه‌گذاران بخش خصوصی می‌توانند در این زمینه مشارکت بیشتری کرده و از این طریق به رونق اقتصادی، ایجاد اشتغال و ایجاد فضای مفرح برای مردم آذربایجان کمک کنند.

گزارش از  لیلا حسین زاده