مقصود این نوشتار بیش از آنکه نگاهی انتقادی به وعده‌های پرطمطراق مسئولین دولتی و اجرایی استان خصوصاً منتخبات سیاسی نزدیک به گفتمان دولت در شورای شهر باشد، ناظر به بررسی نکات مغفول مانده و مهمی در طراحی پیرامونی تبریز ۲۰۱۸ در رابطه با تبریز است که نسبت وثیق و غیرقابل‌انکاری با برندسازی هویتی و انتزاع گردشگران از مقصد موردنظر خود دارند.
همان‌گونه که بسیار گفته‌اند و شنیده‌ایم، تبریز کهن شهری چند هزار ساله است که براثر بلایای طبیعی و زلزله‌های بی‌شمار چندین بار با خاک یکسان شده ولی به همت مردمان خود همواره از دل زمین صاف بار دیگر بناشده است. این هویت تاریخی تبریز اگرچه برای سده‌ها دچار تغییر و تحول شده باشد، اما آثار فرهنگی، اندیشه‌ای، تاریخی و هویتی آن به‌صورت پیوسته در طول تاریخ جاری و ساری بوده است.
بی‌شک تبریز در کنار ویژگی‌ها ممتاز و نمونه هویتی در موضوعات مختلف، در عرصه هویت دینی نیز سرآمد تمامی شهرهای ایران و به عبارتی پایتخت و مهد سیاسی جهان تشیع است. چه آنکه از یاد نبرده‌ایم که مرکز اولین حکومت‌های سیاسی در تاریخ تشیع پس از غیبت امام عصر (عج) همچون قراقویونلوها و یا صفویه در تبریز بوده و به دلیل همین مرکزیت فکری، سیاسی و اجتماعی عالمان و اندیشمندان و متفکرین بسیاری را در درون خود رشد داده است.
در مطالعات شهری و فرهنگی، شهر به مکانی اطلاق می‌شود که شامل علائم و نشانه‌های گوناگون که هریک مفهومی را در ذهن مخاطب متبادر می‌سازند؛ علائمی که احساسی را در ناظر برمی‌انگیزد و در بسیاری موارد او را بر انجام کاری ترغیب کرده یا از انجام کاری باز می‌دارد. در حقیقت تمامی ساختمان‌ها، تابلوها، مبلمان شهری و … نشانه‌هایی مصنوع هستند که پیام‌هایی را بیان می‌نمایند و در میان علائم و نشانه‌هایی که به‌صورت عام در تمام زمینه‌ها مطرح می‌گردند، برخی علائم به‌صورت خاص در شهر به‌عنوان نشانه‌های شهری شناخته می‌شوند.
برخی از این نشانه‌ها به سبب موقعیت قرارگیری و به دلیل انتقال مفاهیم ارزشی و منطبق با فرهنگ و اعتقادات مردمی موردپذیرش عموم قرارگرفته و با گذشت زمان به یک نماد شهری با مفاهیم خاص تبدیل می‌گردند. نشانه‌ها و ائلمان های شهری نیز ازجمله عناصری هستند که به سبب حجم بالای مخاطب آنها (اعم از ساکنان شهر و مسافران) امکان تبدیل به یک نماد شهری را دارا می‌باشند. در حقیقت نشانه‌های ورودی و بافت درونی و تاریخی شهر باید به گونه‌ای مبین فرهنگ‌عامه مردم و ویژگی‌های خاص شهر بوده تا ضمن عملکرد خود به‌عنوان نماد ورود به یک شهر خاص، به‌عنوان معرف شهر، از سوی ساکنان و مسافران پذیرفته گردند.
یکی از نکات مغفول مانده فرهنگی در تبریز ۲۰۱۸ را نیز باید در همین نشانه‌شناسی و ائلمان های مرتبط با هویت تاریخی_مذهبی تبریز جستجو کرد. فی‌الواقع گردشگری که به شهر تبریز سفر می‌کند، در اولین سفر خود به جز خیابان‌های شبه مدرن شرحه شرحه اطراف شهر و بازار مدرنیزه مرکز شهر، چه اثری از ائلمان های هویتی تبریز و اینکه این سرزمین دیار عالمان و عابدان و شاعران فرهنگ ایرانی_اسلامی و قهرمانان آذربایجان و ایرانی است، خواهد دید.
البته بحران جدید بی‌هویتی در سیما و زیباسازی شهری، امروزه دامن‌گیر غالب شهرهای بزرگ ایران ازجمله تبریز شده است که ازیک‌طرف معلول جهانی‌شدن گسترده و از طرف دیگر تراکم بالای جمعیت و تنوع خرده‌فرهنگ‌هاست. به این شکل که در ساخت ائلمان ها، ساختمان‌ها و فضای عمومی شهر از مصالح مشابه استفاده می‌شود، طراحی و زیبایی فضای عمومی و ساختمان‌ها الگوی زیباشناختی خاصی ندارد. متأسفانه شهر تبریز فاقد روح انسجام‌بخشی است و ساخت‌وسازهای شهری معنا و مفهوم خاص فرهنگی، تاریخی و ارزشی ندارند.
بر همین اساس است که رهبر معظم انقلاب در ذیل گفتمان پیشرفت و عدالت، یکی از ۵ ویژگی شهر اسلامی را «ظهور و اعتلای مظاهر اسلامی و انقلابی» دانسته و در تبیین این موضوع فرموده اند که «در شهر اسلامی پدیده ها به حرکت و زیست اسلامی کمک می کنند نه بر ضد آن»، «مظاهر معنویت در شهر چشم نواز است» و «نشانه های فرهنگ اسلامی ایرانی محسوس می باشد».
همچنین ایشان «تأثیرناپذیری از نفوذ ثروتمندان و جاذبه‌ی ثروت» و «گسترش نمادهای دین و اخلاق» را از دیگر نشانه‌های ظهور و اعتلای مظاهر اسلامی و انقلابی در شهر اسلامی دانسته‌اند که بایستی موردتوجه همه مسئولین و مدیران شهری کشور قرار گیرد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0