۲٫۵ میلیارد متر مکعب مصرف آب کشاورزی در آذربایجان شرقی

به گزارش نگاه، نادر نقیلی در مورد وضعیت موجود مصرف آب در بخش کشاورزی در استان اظهار داشت: بطور کلی اراضی کشاورزی استان آذربایجان شرقی حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار است و در کنار آن ۱۸۸ هزار هکتار جنگل و ۲ میلیون و۵۰۰ هزار هکتار انواع درجه بندی شده مراتع در این استان وجود دارد حدود ۲۰۶ هزار هکتار از اراضی کشاورزی سالانه زیر کشت آبی می رود که حدود یک سوم کل اراضی قابل کشت کشاورزی استان را شامل می گردد و تقریباً ۶۰۰ هزار هکتار از این اراضی به سبب ماهیت اقلیمی استان  هر ساله به صورت دیم به تولید محصول می پردازد. غالب بودن کشت دیم و تفاوتی بالایی که بین تبریز جوان اراضی کشت آبی و دیم در استان وجود دارد بالا بودن ریسک پذیری این استان در بخش کشاورزی را نشان می دهد.

وی ادامه داد: حدود ۱۰۲ هزار هکتار از اراضی کشاورزی نیز شامل باغات استان است که تبریز جوان بسیار اندکی از آن را باغات دیم تشکیل می دهد بقیه اراضی نیز بصورت آیش یا نکاشت و یا در تناوب قرار می گیرند از کل اراضی کشاورزی سالانه حدود ۸۲۰ هزار هکتار بصورت زراعی کشت می شود و ۱۰۲ هزار هکتار نیز شامل باغات می گردد از این ۸۲۰ هزار هکتار تقریباً ۲ میلیون و ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزارتن تولید محصولات زراعی و از ۱۰۲ هزار هکتار  اراضی باغی حدود یک میلیون و ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزارتن تولید محصولات باغی صورت می گیرد و در کنار آن بالای ۸۰۰ هزار تن  نیز تولید محصولات دامی انجام می پذیرد در واقع تقریباً ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تن تولید محصولات کشاورزی از این اراضی صورت می گیرد که ارزش سالانه آن در حدود ۲۷ هزار میلیارد تومان می باشد.

وی در مورد منابع آبی استان اظهار داشت: تقریباً هر ساله در استان ۵ میلیارد مترمکعب استحصال آب وجود داشته است که در ۴ تا ۵ سال گذشته ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب آن به بخش کشاورزی اختصاص می یافت محل تامین این تبریز جوان آب شامل ۲ بخش است که یک بخش آن را منابع آب سطحی تشکیل می دهد که در سالهای عادی حدود یک میلیارد و۴۰۰ میلیون مترمکعب آب از این منابع استحصال می گردد اما با توجه به خشکسالی اتفاق افتاده در سالجاری این عدد به ۰٫۹ میلیارد یعنی ۹۰۰ میلیون مترمکعب رسیده است از بخش دوم یعنی آبهای زیرزمینی نیز در سالهای گذشته حدود یک میلیارد و ۱۸۰ میلیون مترمکعب آب استحصال می شد که در سالجاری این تبریز جوان به ۶۶۰ میلیون مترمکعب رسیده است بنابراین افت سطح آبهای زیرزمینی و سفره ها باعث کاهش بسیار زیاد تبریز جوان استحصال آب گشته است.

معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی سازمان جهادکشاورزی استان با اشاره به بالابودن سهم بخش کشاورزی از تبریز جوان مصرف آب گفت: باید توجه داشت که درتمامی ملل و کشورهای جهان سهم مصرف آب بخش کشاورزی بالاتر است اما می توان با استفاده از روشهایی این مصرف را متعادل نمود.

وی دلیل بالا بودن سهم مصرف آب در بخش کشاورزی کشور را در مقایسه با کشورهای پیشرفته صنعتی به استفاده از کشاورزی سنتی مرتبط دانست و در مورد روشهای مورد اجرا برای بهینه سازی مصرف آب افزود: اجرای روشهای آبیاری تحت فشار در استان سالانه تنها حدود ۳ هزار تا ۳ هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی را شامل می گردد و این عدد با کل اراضی آبی زیرکشت و نیز اراضی دیمی که می توان به واسطه اجرای طرحهای آبیاری نوین تبدیل به اراضی آبی نمود فاصله زیادی دارد.

نقیلی با بیان اینکه الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی سنتی باقی مانده است و از طرفی بخش کشاورزی را متضرر از تنش های سالانه مانند عوامل اقلیمی همانند خشکسالی ارزیابی کرد و در مورد نقش عوامل اقلیمی و فعالیت انسانی در کاهش تبریز جوان منابع آب با اشاره به نمونه قنات بیان نمود: قطعاً تبریز جوان بارش و ذخایر موجود در تبریز جوان منابع آبی تاثیرگذار است ولی خود نگهداری سازه های قدیمی موجود محل بحث است که چگونه بتوان با وجود دارا بودن منابع از این سازه ها بیشترین استفاده را برد.

وی صد درصد عوامل اقلیمی را موثر دانست و افزود: علیرغم نرمال بودن این عامل، تبریز جوان مصرف بالا یقیناً تعادل هیدرولوژیکی مصرف آب در بحش کشاورزی را بهم خواهد زد.

 معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی سازمان جهادکشاورزی استان با اشاره به اینکه در گذشته چاه های آرتزین در استان مشاهده می شد اما اکنون به سمت کف شکنی پیش می رویم و منابع آبی را بیشتر مصرف می کنیم گفت: صد درصد این امر در کاهش تبریز جوان منابع آب تاثیرگذار است اما تنها عامل دخیل نیست و حتما اصلاح الگوی مصرف می تواند جلوی بخشی از این تنش ها را بگیرد.

وی در ادامه به نقش افزایش جمعیت و تولیدات در افزایش مصرف آب اشاره نمود و گفت:  بی شک با افزایش جمعیت و افزایش تولید منابع آبی در حالت گذشته نخواهد بود و افزایش مصرف و نیاز غذایی و مصارف آبیاری نهاده های دیگر و منابع خاک جوابگوی حفظ منابع آبی نخواهد بود.

نقیلی با بیان اینکه کشت دیم استان جوابگوی تولید محصولات استراتژیک کشاورزی است و اراضی آبی به تبع نیاز معیشتی کشاورز به تولید محصولات پرسود و پردرآمد اختصاص داده می شود گفت: با این وجود اقداماتی در استان اتفاق افتاده است که آینده مصرف بهینه آب را روشن جلوه می دهد اجرای طرحهای آب و خاک و روشهای نوین آبیاری و موضوع احداث گلخانه ها اتفاقاتی است که قابل امیداری است.

وی در مورد حل مشکل آب در حوزه بخش کشاورزی گفت: برای حل اساسی و بلندمدت این مشکل می بایست حرکتهای پایداری در این زمینه صورت گیرد و حرکتهای کوتاه مدت جوابگو نخواهد بود و راه کارها باید به صورتی باشد که نسلهای بعدی نیز بتوانند از آن استفاده نمایند.

معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی سازمان جهادکشاورزی استان ، استان آذربایجان شرقی را در این زمینه پیشرو دانست و اظهار داشت:  این حرکت ها تنها به آبیاری تحت فشار خلاصه نمی شود بلکه طرح های آب و خاک به عنوان بخشی از راهکارهای مصرف بهینه آب اجرا می شود که اکثراً  مشمول اعتبارات دولتی است اگرچه سهم آورده بهره برداران نیز لحاظ می گردد.

وی از جمله کارهای انجام شده در این زمینه به انتقال آب با لوله اشاره نمود  ادامه داد: این کار در سطح استان بصورت گسترده در حال توسعه می باشد و در شهرستانهای سراب و میانه و شبستر و دیگر شهرستانها فعالیتهای خوبی در این زمینه صورت می گیرد.

نقیلی در مورد لایروبی قنوات نیز تصریح کرد: اعتبارات خوبی به این امر اختصاص داده شده است و حتی اعتبارات خشکسالی که اخیراً برای جبران خسارت ناشی از کم آبی سال زراعی  1400 پیش بینی شده است برای این امر نیز اعتبار خاص از تملک دارایی های سرمایه ای یعنی بصورت بلاعوض در نظر گرفته است.

وی در بحث گلخانه نیز با بیان اینکه استان ما در طی چند سال گذشته در این زمینه در کشور پیشتاز بوده است و برخی گلخانه های موجود در استان را نه تنها در کشور بلکه در خاورمیانه منحصر بفرد ارزیابی نمود و افزود: از حدود دو سال گذشته در جذب اعتبارات تسهیلاتی ( با نگاه ویژه دولت به بحث گلخانه) اولین قراردادهای عاملی که با بانکهای عامل بسته می شود در ارتباط با بحث گلخانه می باشد زیرا هم بازار صادراتی خوبی دارد و هم مصرف بهینه آب را در پی دارد لذا حدود ۷ هزار میلیارد ریال در ارتباط با بحث گلخانه پرداختی تسهیلات به بهره بردان صورت گرفته است و بانک کشاورزی در این زمینه همکاری بسیار خوبی داشته است که در نتیجه از ۵۵ تا ۵۶ هکتارگلخانه در چند سال پیش  به حدود ۲۷۸ هکتار رسیده ایم و برنامه پیش بینی شده برای امسال ۱۶۰ هکتار است که تقاضاها نشان می دهد فراتر از ۱۶۰ هکتار خواهد بود لذا دراین زمینه تلاشهای زیادی صورت می گیرد اما شتابی که وجود دارد به دلایل انقباض اقتصادی کنونی در کشور در حال حاضر مناسب نیست اما در بلندمدت تاثیر خود را نشان خواهد داد.

معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی سازمان جهادکشاورزی استان با اشاره به اینکه به خاطر سیاستهای کلان کشور در مورد تولید برخی محصولات استراتژیک ملزم به اتکای به خود هستیم گفت: این موضوعی است که در سطح کلان مطرح است و باید نسبت به تولید این محصولات انرژی بیشتری صرف گردد اما البته به هر قیمتی امکان پذیر نیست و گاهی تمامی شرایط مساعد برای اینکه بتوان با کلیه نیروها و عوامل و نهاده ها به این مهم دست یافت وجود ندارد و تجربه نشان می دهد با وجود برگزاری سالها جشن خودکفایی گندم، عوامل اقلیمی و خشکسالی های دوره زمانی معین ما را از این هدف دور ساخته است بخش کشاورزی بخشی ریسک پذیر و تاثیر پذیر است و در صورت فراهم بود تمام عوامل می توان به یک هدف مشخص رسید و فراهم بودن تمامی شرایط گاهی بسیار دشوار و دور از دسترس است.