بایرام سوفراسی

آیین ها وآداب و رسوم و سنتهای قدیمی هر سرزمین، یادگارهایی ارزشمند و پر بها از گذشته های دور مردم آن دیار است آنگونه که شهریار می سراید:

«بایرام اولوب قیزیل پالچیق ازه رلر ***ناقیش ووروب اتاقلاری گزه رلر ***طاقچالارا دوزمه لری دوزه رلر»

نقاش زبردست ایرانی، جوان‌ترین و مستعدترین شاگرد کمال‌الملک یعنی حسین‌خان شیخ نیز تابلوی زیبای سفره هفت سین را به نقش کشیده است.

آداب و رسوم ایرانی به خصوص عید باستانی نوروز در دل این تعاملات فرهنگی دچار فراز و نشیب شده و امروز هم مردم این دیار آیین نوروز را با رسوم خاصی برگزار می کنند.
مردم آذربایجان غربی از عید سال نو با عنوان هایی چون «نوروز بایرامی» و «ایل بایرامی» یاد می کنند و گاه لفظ بایرام به معنای نوروز عموما به این جشن ملی اختصاص داده می شود.
«بایرام آخشامی» (عصر نوروز)، «بایرام آیی» (ماه نوروز)، « بایرام گونی» (روز نوروز)، «بایرام بازاری» (بازار نوروز)، «بایرام سفره سی» (سفره نوروز)، «بایرام پالتاری» ( لباس نوروز)، «بایرام یومورتاسی» (تخم مرغ نوروز)، «بایرام ایش لری» (کارهای نوروز)، «بایراملیق» (نوروزی) همه واژگانی هستند که در ارتباط با عید نوروز بکار می روند.
در گذشته مردم آذربایجان غربی فرزندان خود را با نام «بایرام» یا همان «عید» نامگذاری می کردند و متولدان در روز عید با نام هایی چون بایرام، بایرامعلی، بایرام خاتون، نوروز، نوروز علی نامگذاری می شدند.

یکی از آیین‌های نوروزی که پیشینه بسیار کهن داشته و تا به امروز نیز به حیات خود ادامه داده است، گسترش سفره هفت سین است. البته علت این که چرا باید هفت شی که با حرف سین شروع می‌شوند در این سفره گذاشت به درستی معلوم نیست آنچه معلوم است این که عدد هفت یکی از اعداد مقدس و مورد احترام ایرانیان کهن بوده است.

در نجوم عدد هفت خانه آرزوهاست و رسیدن به امیدها را در خانه هفت نوید می‌دهند. علامه مجلسی می‌فرماید: آسمان هفت طبقه و زمین هفت طبقه است و هفت ملک یا فرشته موکل بر آنند و اگر موقع تحویل سال هفت آیه از قران مجید را با سین شروع می‌شوند، نجوا کنند آنان را از آفات زمینی و آسمانی محفوظ می‌دارد و در آداب و سنن برخی ادیان و هم چنین در بسیاری از موارد سنتی و قبیله‌ای، عدد هفت اهمیت بارزی دارد، مانند هفت موضع نمازگزار، هفت سلام قرآن، هفت تکبیر در صفا و مروه، هفت آسمان، هفت روز هفته، هفت دیار و هفت دوزخ. شاید به خاطر همین تقدس عدد هفت بوده است که در سفره عید نوروز هفت شی که هر یک معرف نمادی هستند بر سر سفره گذاشته می‌شود.

با این اوصاف گستردن سفره هفت سین در میان مردم آذربایجان خصوصاً در روستاها آن طور که امروز رواج یافته، معمول نبوده و تنها به باز کردن سفره عید اکتفا می‌شده است.

گفتنی است، در ایام گذشته و حتی در برخی از خانواده‌های پای بند سنت‌های قدیم رسم معمول چنین بود خانواده های آذربایجانی سفره سفید پارچه ای به نام «بایرام سوفراسی» سفره عید یا «یمیش سوفراسی» سفره خوراکی را در اتاق مهمان پهن می کردند و هر مهمانی که از راه می رسید پای آن می نشست و صاحبخانه از میهمانان پذیرایی می کرد، این سفره در واقع هم سفره پذیرایی بود و هم سفره هفت سین.

این سفره ، در واقع هم سفره پذیرایی بود و هم سفره هفت سین، اما به شکل محلی و قدیمی که بسان امروز از تشریفات مواد آن خبری نبود خانواده‌ها پای همین سفره از مهمانان پذیرایی می‌کردند.

صفا، صمیمیت و صله رحم به قدری بود که هر کس از راه می‌رسید پس از سلام و احوال پرسی و تبریکات عید و تحویل عیدانه کودکان که شاید به جز از تخم‌مرغ آب‌پز شده قرمز نمی‌شد ، کنار آن می‌نشست و با تعارف حاصبخانه از محتویات سفره می‌خورد.

معمولا در سفره‌های عید ( بایرام سوفراسی ) قدیمی و سنتی تنقلاتی مانند : نخود، کشمش، مغز بادام و گردو، شیرینی‌های رنگین، شیرینی نعناعی، سنجد، پاداخ، خرما، انجیر، انار، سیب، قزیل ئوزوم ( انگور سرخ )، ترشی خربزه یا ترشی انگور، شیرینی کوکهَ)، حلوای خانگی و مقداری برنج ، بلغور و غیره قرار داده می‌شد.

با این حال در ایام گذشته معمولاسفره عید خانواده‌ها تا روز سیزدهم به همان شکل گسترده می‌ماند و در این روز است که سفره برچیده شده و سبزه آن توسط مسافران سیزده به در  به دست آب روان سپرده می‌شود، چرا که در باور مردم ، ماندن سبزه در این روز شگون نداشته و چه بسا رها کردن سبزه نوروزی در آب جاری به منزله جریان زندگی و حیات دوباره جانداران باشد.