«دست فروشان» درگیر با قانون و فشار زندگی

شاید به عنوان یک خبرنگار، پرداختن به موضوع طرح جمع آوری دستفروشان توسط شهرداری، تنها سوژه ای باشد که بین ذهن و قلبم تعارض ایجاد می کند و نوشتن را دشوار؛ اما آزار و خراش روح ام و رسالتی که به عنوان یک خبرنگار برای خود تعریف کرده‌ ام تا صدای کسانی باشم که صدایشان شنیده نمی ‌شود، مرا وادار به نوشتن می ‌کند و  قبل از آن که به خودم بیایم، رقص انگشتانم بر صفحه کیبورد است که نوشتن را آغاز می کند.
متاسفانه کم نیستند موضوعات روح خراش و آسیب های اجتماعی مثل، کودکان کار که از نظر سنی در حال تغییر ماهیت به سمت نوزادان کار است، بیکاری، کارتن خواب ها، روند رو به رشد معتادان و زندانیان، آزار کودکان و آزارهای خیابانی، نزاع و درگیری، افزایش آمار طلاق و هزار و یک درد که با دیدن و شنیدنشان روح را مچاله می کند و باعث سرسام می شود.

اما در این میان، موضوع دستفروشان که بی تردید فشار هزينه ‌هاي زندگي، ‌آن ها را مجبور کرده تا از اين راه امرار معاش کنند، سوژه ‌ای است که گرچه شاید موضوعی تکراری به نظر آید، ولی واقعیت تلخی است که گذشت زمان یا تکراری بودنش چیزی از پیچیدگی آن نمی‌ کاهد و آن را لوث نمی کند.

نبود شغل و بيکاري، تورم، گراني اجناس و خدمات، ميزان بالاي اجاره‌ بها سبب شده تا برخي براي کسب معاش و گذران زندگي خود به مشاغل کاذبي مانند دستفروشي روي آورند. اين درحالي است که مطابق اصل بيست و هشتم قانون اساسي دولت موظف است با رعايت نياز جامعه به مشاغل گوناگون، براي همه افراد امکان اشتغال به کار و شرايط مساوي را براي احراز مشاغل ايجاد نمايد.

متاسفانه طی چند وقت اخیر، برخورد فیزیکی ماموران شهرداری با دستفروشان را هم به صورت میدانی در خیابان ها و هم توسط فضای مجازی می توان دید که افکار عمومی را با خود به همراه کرده است؛ البته برای صحت ‌سنجی این موضوع کافی است جست ‌و جوی ساده ‌ای در گوگل انجام دهیم تا با حجم زیادی از این ویدیوها که پایان قصه هر کدام به برخوردهای خشن ماموران شهرداری ختم می ‌شود، مواجه شویم.

اخیرا در کلانشهر تبریز، ماموران سد معبر شهرداری یک پیرمرد دستفروش را در شرایطی که نابینا است، در بازار «گرجیلر» تبریز مورد حمله قرار می ‌دهند به نحوی که برخورد خشن ماموران وی را دچار تشنج و روانه بیمارستان می‌ کند، قلب مردم این شهر را به درد  آورده است.

این افراد کم‌ سرمایه که در چرخ‌ دنده اقتصاد بیمار کشور در حال له شدن هستند، به عنوان یک شهروند هیچ سهمی از فضاهای شهری ندارند و سیستم اقتصادی کشور با گردش مالی میلیاردها دلار با وجود این که از تامین نیاز شهروندان و ایجاد شغل و رفاه عاجز مانده است، اما مزاحم کسب و کار عده ‌ای که بیکاری و جبرزمانه آنان را به معابر عمومی با هدف دستفروشی کشانده است، می ‌شود.
این موضوع از آن جهت غم‌ انگیزتر جلوه می ‌کند که باعث رویارویی و تقابل دو قشر از جامعه که یکی به عنوان دستفروش و دیگری در قامت مامور شهرداری می ‌شود که معمولا هر دو از طبقه محروم جامعه هستند و این تضاد منافع بین دستفروش به ‌عنوان کاسب و مامور شهرداری به ‌عنوان مجری قانون، باعث تقابل و رویارویی آنان شده و آنان را به جان یکیدیگر می اندازد؛ در واقع «غم نان» دو قشر از جامعه را که معمولا در یک طبقه اجتماعی و اقتصادی قرار دارند، در تقابل هم قرار داده است که شاید در شرایط دیگری هیچ کدام راضی به آزار دیگری نباشند.

گسترش و رشد دستفروش‌ ها که همگام با توسعه شهری اتفاق افتاده است، با قواعد شهرنشینی مدرن تطابق ندارد و همین موضوع باعث شده برخی از سازمان ‌ها که مسئولیت سازمانی آنان ایجاب می ‌کند، مسائل و مشکلات شهری را کنترل و نظم شهر را برقرار کنند و قبل از آن که به چشم کسی که کسب معاش می کند به دستفروش ‌ها نگاه کنند، به چشم مزاحم به آن ها بنگرند و با برهم زننده نظم شهری برخورد کنند.

در مقابل این نوع نگاه، برخی دیگر معتقدند با پدیده دستفروشی می‌ توان به نحوی برخورد کرد تا این کم سرمایه دار ترین کاسب ها که گاه تمام دارایی و سرمایه ‌شان همان چند قلم جنسی است که روی یک یا دو گونی در کف خیابان پهن کرده‌ اند و یک متر هم جا نمی‌گیرد، به روش اصولی و قانونمند ساماندهی و مرتفع شوند.

این در حالی است که حتی امام جمعه تبریز هم به دلیل توجه نکردن شهرداری تبریز به تذکر وی، بسیار گله مند است. این چهره محبوب شهر تبریز بارها نسبت به مسئله دستفروش ‌ها به شهرداری تبریز تذکر داده بود که با برنامه‌ ریزی این افراد را ساماندهی کنند و در جاهایی که امکان وجود دارد، این افراد را سامان دهند تا آن ها نیز نانی به خانه ببرند و هیچ ‌کسی حق ندارد سد معبر ایجاد کند.

به نظر می‌ رسد وقت آن رسیده است که یک ‌بار برای همیشه بپذیریم که دستفروشی از نیاز به‌ کار و کسب درآمد به وجود می ‌آید و تا زمانی که نیاز افراد جامعه به روش اصولی و فراهم نمودن بسترهای اشتغال مرتفع نشود، شاهد رشد بیش از پیش این پدیده و همچنان شاهد شکست طرح‌ های برخورد و جمع‌ آوری دستفروشان خواهیم بود چرا که روش‌ های مرسوم و برخوردهای تنش زا با دستفروشان فقط صورت مساله را پاک خواهد کرد و کمکی به حل مساله نمی ‌کند. در این راستا لازم است تا از تجارب ساير کشورهاي دنيا در زمينه مقابله با پديده دستفروشي استفاده کرده و براي دستفروشان محدوده کار و بازارهاي موقت در نظر گرفته شود تا بتوانند در اين بازارها بدون اينکه براي شهروندان مزاحمتي ايجاد کنند، به خريد و فروش بپردازند.

* سحر مغفرت