رقابت نابرابری با شبکه‌های ماهواره‌ای ترکیه داریم/اقبال مردم به بخش خبری ساعت ۲۳ در نوع خود کم نظیر است!

یکی از مهم‌ترین مراکز استانی صداوسیما، مرکز آذربایجان شرقی است، مرکزی که مخاطب آن را مردم خونگرم آذربایجان شرقی و هموطنان آذری زبان تشکیل می‌دهند. این مرکز شبکه تلویزیونی «سهند» را در اختیار دارد. امسال به‌دلیل میزبانی استان آذربایجان شرقی از رخداد بین‌المللی «تبریز ۲۰۱۸»، مرکز صداوسیمای این استان علاوه بر مأموریت‌های عادی‌اش، نگاه فوق‌العاده‌ای نیز به «تبریز ۲۰۱۸» دارد، سید محسن لطیفی، مدیر کل صداوسیمای آذربایجان شرقی، در گفت‌و‌گو با «ایران»، درباره برنامه‌های این مرکز، چالش‌ها و فرصت‌ها بخصوص در مورد حفظ فرهنگ بومی منطقه توضیحاتی داده است.

  مهم‌ترین رسالت صدا و سیمای مرکز آذربایجان شرقی
مراکز استانی سازمان صداوسیما به‌عنوان شعبه‌هایی از سازمان اصلی تعریف شده‌اند و رسالتی خارج از رسالت‌های کلان رسانه ملی برای آن تعریف نشده است. مراکز استان‌ها این رسالت‌ها را براساس اقتضائات استانی خود عملیاتی کرده و اهداف سازمان را پیش می‌برند. ما در استان آذربایجان شرقی با استفاده از ظرفیت‌های عظیم مردمی و فرهنگ و هنر آذربایجان، سعی در تحقق این رسالت‌ها و تأمین نیازهای مخاطبان داریم. صداوسیما با پیام‌های فطری و فضای سالم برای آموزش مهارت‌های زندگی و نیز خلق محیطی امن و مطمئن برای سرگرمی، مردم استان را خطاب قرار می‌دهد. برنامه‌های این مرکز در راستای تحقق وحدت و همبستگی ملی است. نگاه کلان مسئولان رسانه ملی و استانی به این رسانه، (حسب فرموده بنیانگذار جمهوری اسلامی امام راحل)، به‌عنوان یک دانشگاه عمومی است که در آن ضمن نشان دادن چهره زیبای نظام، گرایش‌های اصولی آن را به جهان بشناساند.

حجم مناسبی ازپرداخت به موسیقی و فرهنگ مردم خطه آذربایجان در برنامه‌های رادیو و تلویزیونی این مرکز دیده می‌شود، این توجه ناشی از خواست مردم استان است یا ناشی از سیاستگذاری صدا و سیما برای تولید برنامه‌هایی متناسب با فولکلور استان؟
پرداختن به فرهنگ بومی و محلی یکی از کارکردهای اصلی شبکه‌های استانی است و این موضوع همواره خواست و تقاضای مردم و مخاطبان شبکه استانی سیما هم بوده است. بنابراین پاسخ این است که هم براساس خواست مخاطب بوده و هم اینکه این کار جزو سیاست‌های رسانه ملی در مراکز استان‌هاست. البته همان‌طور که می‌دانید موسیقی مؤلفه شفافی برای ما نیست و گاه با حساسیت‌هایی مواجه است. نگاه سازمانی به‌موسیقی آذربایجانی، مثل سایر موسیقی‌های سنتی استان‌های دیگر، از نوع موسیقی سنتی متعلق به بخشی از سرزمین ایران است. حساسیت برای موسیقی آذربایجانی زمانی به وجود می‌آید که گاه شکل ناهنجاری از این نوع موسیقی در کشورهای همسایه ما تولید می‌شود و در دسترس مردم هم قرار می‌گیرد و متأسفانه انتظاراتی را در مخاطبان موسیقی پدید می‌آورد که ممکن است با چارچوب ارزش‌های ما سازگار نباشد.
 مردم استان آذربایجان شرقی کدام برنامه‌ها را بیشتر تماشا می‌کنند یا می‌شنوند؟
ما هم در رادیو و هم در تلویزیون برنامه‌های مشخصی را به‌عنوان برنامه‌های پرمخاطب و برند می‌شناسیم و تمامی سعی ما این است که از فرصت اقبال مردم برای پاسخگویی به نیازهای رسانه‌مدارانه مخاطبان شبکه استفاده کنیم. در رادیو برنامه‌های خانواده، آخشاملار، سحرلر، کندیمیز و یک پیام یک ترانه چنین ویژگی را دارند. در تلویزیون برنامه‌های پرمخاطب ما برنامه‌های جنگ شبانگاهی (گئجه لر)، کندیمیز، خانواده، حرکت، سهندآوا، ائل سوزی، نازبالالار و گزارش‌های ورزشی هستند. ضمناً سریال‌ها و تله فیلم‌های تولیدی این مرکز نیز در زمان پخش، در رده پرمخاطب‌های شبکه سهند قرار می‌گیرند. به این برنامه‌ها باید بخش‌های خبری را هم اضافه کنم که در تلویزیون، اقبال مردم به بخش خبری ساعت ۲۳ در نوع خود کم نظیر است و یکی از پرمخاطب‌ترین بخش‌های خبری در بین خبر مراکز سیمای استان‌ها به شمار می‌رود.

   مزیتی که در صداوسیمای استان آذربایجان شرقی برای تولید برنامه جهت پخش در شبکه‌های سراسری دارد چیست؟
شبکه استانی سیمای مرکز آذربایجان شرقی با توجه به پیشینه، عوامل هنری و تولیدی و نیز عملکرد خوبی که تاکنون داشته است، به یک قطب در تولید مستند در بین مراکز استان‌ها تبدیل شده است. همچنین بازیگران توانمندی در استان حضور دارند که می‌توانند علاوه بر نقش‌آفرینی در سریال‌های تولیدی مرکز، در سریال‌ها و فیلم‌های تولید شبکه‌های سراسری نظیر سریال اخیر «آنام» ایفای نقش می‌کنند. جغرافیای طبیعی (همانند جنگل‌های بکر ارسباران، رود ارس، دامنه‌های سهند و…) و آثار و ابنیه کم‌نظیر در کشور، زمینه مناسبی برای تولید آثار مستند فاخر در این استان به شمار می‌روند و برنامه‌سازان این مرکز تلاش می‌کنند برنامه‌های فاخر برای پخش از شبکه‌های سراسری تولید و پخش کنند.
  میزان بینندگان و شنوندگان شبکه استانی سیما و صدا چقدر است و برای افزایش آن چه برنامه‌هایی دارید؟
مخاطبان ما در رادیو و تلویزیون به‌صورت فصلی و در قالب نظرسنجی‌های علمی و دقیق سنجش می‌شوند. شبکه استانی سیما در طول سال ۱۳۹۶ به‌طور متوسط (میانگین چهار فصل) حدود ۶۵ درصد بیننده داشته و متوسط رضایت آنها از برنامه‌های این شبکه ۷۱ درصد بوده است. شنوندگان رادیو هم در این مدت حدود ۲۵ درصد و متوسط رضایت از این شبکه در طول سال، ۸۲ درصد سنجش شده است.
  چالش‌های پیش رو در صدا و سیمای مرکز آذربایجان شرقی چیست؟
صداوسیمای مرکز آذربایجان شرقی در عرصه کار رسانه‌ای خصوصاً چند سال اخیر، با چالش‌های درونی و بیرونی زیادی روبه‌رو بوده و هست. اما از مهم‌ترین چالش‌های بیرونی صداوسیمای استان می‌توان به فضای رقابتی نابرابر با سه جبهه رسانه‌ای اشاره کرد: اول شبکه‌های ماهواره‌ای ترک ست با اشتراکات فرهنگی و زبانی زیاد و شبکه‌های تلویزیونی متعدد و متنوع (که هیچ محدودیتی برای استفاده از عناصر فرهنگی مشترک با ما ندارند)، دوم شبکه‌های سراسری رادیو و تلویزیون که حجم تولیدات و منابع بودجه‌ای آنها با مراکز استان‌ها قابل مقایسه نیست و سوم شبکه‌های نوظهور اجتماعی و فضای مجازی که بتدریج خود را در حد و اندازه یک رقیب جدی برای رادیو و تلویزیون مطرح کرده‌اند. در کنار این چالش مهم باید به فضای فعالیت صدا و سیمای استان اشاره کرد که چندان مناسب و ایده‌آل برای فعالیت رسانه‌ای و تبدیل شدن به زبان گویای مردم نیست.
  سریال‌های ترکیه‌ای تأثیرات زیادی در استان‌های ترک زبان و غیر ترک زبان دارند. شما این تأثیر را در استان آذربایجان شرقی چگونه ارزیابی می‌کنید و برای مقابله با این تأثیرها چه برنامه‌ای دارید؟
سریال‌های ترکیه‌ای، به‌صورت تجاری تولید می‌شوند و در پشت نگاه تجاری و مصرف کنندگی برای مخاطبان، ایده‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مشخصی وجود دارد. بنابراین تولید‌کنندگان آن سرمایه عظیمی برای تولید آن صرف می‌کنند و طبیعی است که گاه در برخی سریال‌ها نتیجه می‌گیرند. مطالعه مشخصی که در واحد پژوهش این مرکز انجام شده نشان می‌دهد که به‌طور متوسط بیش از ۴۴ درصد مردم تبریز از ماهواره استفاده می‌کنند و نزدیک ۷۵ درصد آنها غالباً شبکه‌های ماهواره‌ای ترک ست (اعم از جمهوری آذربایجان و ترکیه) را تماشا می‌کنند. اما همان بینندگان وقتی درباره تأثیر سریال‌های ترکیه اظهارنظر می‌کنند، نوعی نگرانی از تأثیر بلندمدت آنها در رفتار اعضای خانواده خصوصاً نوجوان‌ها و جوان‌ها دارند. واقعیت این است که ما هم نگران این تأثیرها هستیم و برای مقابله با این روند تلاش می‌کنیم با تنوع‌بخشی و توجه به نیازهای رسانه مدارانه مخاطبان، نقشی در این تقابل داشته باشیم. اما خوب می‌دانید که همین سریال‌ها (از هر حیث) توقعاتی را در مخاطبان ما پدید می‌آورند که تأمین نظر آنها، از عهده ما خارج است. ما تلاش می‌کنیم سریال‌های خانوادگی مثبت و سازنده‌ای با بضاعت فنی، هنری و خصوصاً مالی مرکز تولید کنیم. اتفاقاً سریال‌های ما هم بینندگان زیادی را به خود جلب می‌کنند. اما تداوم، تنوع و فراگیری سریال‌های ترکیه‌ای را ندارند. به نظر می‌رسد برای مقابله با این روند، یک عزم ملی و رسانه‌ای در سطح کشور لازم است و برای این کار، توجه ویژه به استان‌های شمال غرب و استفاده از ظرفیت آنها برای تولید آثار فاخر به زبان ترکی آذربایجانی اولویت ویژه‌ای دارد.

  آذربایجان شرقی میزبان رویداد گردشگری تبریز ۲۰۱۸ است، رسانه ملی برای معرفی این رویداد چه برنامه‌هایی را تهیه و تولید کرده است؟
ما در صداوسیمای مرکز آذربایجان شرقی، به موضوع تبریز ۲۰۱۸ به‌عنوان یک فرصت کم نظیر برای معرفی ظرفیت‌های گردشگری و اقتصادی استان و شهر تبریز نگاه کرده‌ایم و این نگاه را در تمامی تولیدات رادیویی، تلویزیونی و خبری حفظ کرده‌ایم. به‌خاطر همین اهمیت بوده و هست که پوشش تمامی رویدادها و اقدامات برجسته استانی در زمینه تبریز ۲۰۱۸ در اولویت اخبار این مرکز قرار دارد. همچنین در معاونت خبر، گزارش‌های موضوعی متعدد با رویکردهای مختلف نظیر تبیین اهمیت تبریز ۲۰۱۸، آسیب‌شناسی زیرساخت‌های گردشگری شهر تبریز و تبیین نقش مردم در میزبانی مناسب از گردشگری تولید شده است که تعدادی از این گزارش‌ها از بخش‌های خبری شبکه‌های سراسری پخش شده‌اند.
در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی نیز اتفاقات مهمی برای پرداخت به موضوع تبریز ۲۰۱۸ افتاده است. از آن جمله می‌توان به آغاز تولید سریال فاخر «روزهای بیقراری ۲» در سی قسمت با موضوع معرفی قابلیت‌های گردشگری استان برای پخش از شبکه‌های سراسری، ایجاد آیتم‌های ثابت تلویزیونی با موضوع تبریز ۲۰۱۸ در برنامه‌های سحرلر، شبانه و تبریزیم به صورت مستمر و دعوت از مسئولان استانی در برنامه‌های مختلف همانند گفت‌و‌گوی ویژه خبری، تبریزیم، گئجه لر و سحرلر سیما و نیز برنامه‌های دانیشیق و استودیو شهر رادیو اشاره کرد.
  تبریز ۲۰۱۸ در برنامه‌های برون مرزی مرکز صداوسیمای آذربایجان شرقی بازتاب داشته است؟
تبریز ۲۰۱۸ برای رادیو برون مرزی مرکز نیز فرصتی کم نظیر برای معرفی این شهر تاریخی و تمدنی در عرصه بین‌المللی بوده و هست. در این راستا رادیو برون‌مرزی مرکز آذربایجان شرقی برنامه‌های متعددی را برای معرفی تبریز در این عرصه پیش‌بینی، تولید و پخش کرده است. اما از جمله مؤثرترین اقدامات این رادیو، برگزاری جشنواره اربعین با گستره وسیع و شنیده شدن صدای اربعین حسینی از تبریز در جامعه هدف فرامرزی و تدارک جشنواره تولیدات رادیویی و تلویزیونی برون‌مرزی سازمان برای پرداخت به رویداد تبریز ۲۰۱۸ است که با همراهی شهرداری تبریز و انعقاد تفاهمنامه بین معاون محترم برون‌مرزی سازمان و شهردار محترم کلانشهر تبریز با مساعدت ویژه کمیسیون فرهنگی شورای شهر تبریز، مراحل مقدماتی برگزاری را سپری می‌کند.
  بخش برون‌مرزی مرکز آذربایجان شرقی چه نقشی در تبیین مواضع جمهوری اسلامی در سطح منطقه بخصوص کشورهای همسایه داشته است؟
رادیو آذری تبریز قسمت اعظمی از جمهوری آذربایجان، جمهوری خودمختار نخجوان و بخش‌هایی از جمهوری ارمنستان و بخش‌هایی از شرق ترکیه را تحت پوشش قرار می‌دهد. اغلب شنوندگان این رادیو، دوستداران جمهوری اسلامی ایران و علاقه‌مندان به دین اسلام و معارف اسلامی در جمهوری آذربایجان هستند و با علاقه زایدالوصفی برنامه‌های این رادیو را پیگیری می‌کنند. این رادیو توانسته است ضمن مقابله با رسانه‌های متعدد و متکثر موجود در جمهوری آذربایجان در ایفای نقش اطلاع‌رسانی صحیح و انتقال پیام انقلاب اسلامی گام‌های مؤثری بردارد.
در کنار فعالیت‌های ویژه این رادیو در مواقعی چون تغییر پایتخت رژیم صهیونیستی از تل‌آویو به قدس که با حضور کارشناسانی از ایران و جمهوری آذربایجان و جمهوری ترکیه برنامه‌های متعددی به شکل تولیدی و زنده روی آنتن رفت.
رادیو برون مرزی مرکز آذربایجان شرقی ظرفیت‌های زیادی برای توسعه فعالیت‌های رسانه‌ای در منطقه دارد. از این‌رو گسترش آرایش رسانه‌ای برون‌مرزی با بهره‌مندی از فضای مجازی و افزایش ضریب نفوذ آن در جوامع هدف در جهت پیشبرد «گفتمان مقاومت در برابر نظام سلطه در سطح منطقه‌ای و جهانی»، احراز نقش و جایگاه رسانه مرجع و ثمربخش در جهت تقویت «وحدت مسلمین» و هدایت و شکوفایی «بیداری اسلامی» در میان امت اسلامی و نیز مقابله با جریان «اسلام هراسی» و «ایران هراسی» در صحنه جهانی، به‌عنوان افق‌های پیش رو برای رادیو برون‌مرزی تعریف شده است.
  در آستانه چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی مرکز آذربایجان شرقی چه تدارکی در نظر گرفته است؟
از جمله مهم‌ترین تولیدات رادیویی و تلویزیونی که تاکنون نهایی شده است می‌توان به تولید دو عنوان برنامه با عنوان «مطالبه» در سیما و «رو در رو» صدا و تولید مستند انقلاب در ۶ قسمت با محوریت انقلاب در آذربایجان (به‌عنوان کارنامه انقلاب) در سیما اشاره کرد. همچنین تولید سریال «جلال» با موضوع انقلاب در آذربایجان در ۱۳ قسمت ۴۰ دقیقه‌ای، تله فیلم «رادیو شکسته» با موضوع انقلاب، ۱۵ مستند تلویزیونی و ۲ مستند رادیویی درباره شخصیت‌های انقلابی برجسته استان، مستندهای رادیویی درباره قیام ۲۹ بهمن مردم تبریز و نیز نقش مردم مراغه در انقلاب اسلامی، طراحی یک برنامه رادیویی مستمر با مدت زمان ۳۰ دقیقه ویژه تبیین ۴۰سالگی انقلاب، طراحی یک مسابقه رادیویی در ۱۰ قسمت ویژه انقلاب اسلامی و نیز تولید ۷ گزارش خبری با محوریت نقش استان آذربایجان شرقی در انقلاب اسلامی و دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی در این استان، مرحله پیش تولید را می‌گذرانند و ان‌شاءالله به مرور از رادیو و تلویزیون استان پخش می‌شوند. همچنین با تصویب فهرست نهایی مبارزان انقلابی در معاونت امور استان‌ها، پژوهش‌های برنامه‌ای از شخصیت، زندگی، مبارزات و حماسه‌های ۱۰ نفر از چهره‌های تأثیرگذار انقلاب اسلامی در استان آذربایجان شرقی انجام و به پشتوانه آنها، مستندهای رادیویی و تلویزیونی فاخرتولید می‌شود.
  تولید نمایشنامه رادیویی درباره مبارزات مردم استان در طول دوران مبارزات انقلاب اسلامی؟
در این مورد قرار است گروه نمایش رادیو تبریز ۱۶ قسمت نمایش تولید کند. از این ۱۶ قسمت، ۱۰ قسمت مربوط است به مروری بر مبارزات مردم استان آذربایجان شرقی و شهر تبریز در طول انقلاب اسلامی از سال ۱۳۲۶ تا ۱۳۵۸ در قالب سریال نمایشی «اعدامم کنید» که از کتابی به همین نام با موضوع خاطرات حاج محمد حسن عبدیزدانی، از مبارزان انقلابی به نام تبریز تولید و پخش شده است. ۶ قسمت نمایش رادیویی نیز به زندگی شهیدان محراب آیت‌الله قاضی طباطبایی و آیت‌الله مدنی اختصاص دارند که بزودی تولید و پخش خواهند شد.

گفت و گو از محمدصادق عابدینی/نصر