سریال تکراری تعقیب ماموران و گریز دست‌‌فروشان در خیابان‌‌های تبریز/ چرا طرح ساماندهی دست‌‌فروشان شهر با شکست مواجه شد؟

 دستفروشی، پدیده‌‌ای رایج در شهرهای بزرگ است که بخشی از آن به دلیل مشکلات اقتصادی و بیکاری و بخشی به عنوان یک مشکل شهری که احتمال نازیبا ساختن چهره شهری و مشکل در تردد و ازدحام را ایجاد می‌کند و در سال‌های اخیر با اجرایی شدن طرح هدفمندی یارانه‌ها بیشتر مشاهده می‌شود.

زمانی که مردم با فشار فراوان اقتصادی روبه‌رو هستند، برای تامین مایحتاج زندگی خود به راه‌های مشروع یا نامشروع روی می‌آورند، افراد هنگامی که در جبر اجتماعی و اقتصادی قرار می‌گیرند با توجه به شرایط ناگزیر باید به یک‌سری فعالیت‌ها روی بیاورند که مورد پسند خود آنان و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، نیست.

سیاست‌های اقتصادی که در کشور پیاده می‌شود پاسخگوی نیازهای موجود در کشور ما نیست و در ایران قانون از دستفروشان حمایت نمی‌کند، بیرون ماندن فروشندگان سیار از چارچوب قانون آنها را در موقعیت شکننده و خطیری قرار می‌دهد. فعالیت اقتصادی و وسیله معیشت‌شان به رسمیت شناخته نمی‌شود و «بساط» آن‌ها سد معبری است که شهرداری به پشتوانه قانون می‌تواند آن را جمع آوری کند.

اما اگر دستفروشان به عنوان یک صنف شناخته شوند شاید بسیاری از مشکلات آن‌ها حل شود، بند سوم و هشتاد و پنجم قانون نظام صنفی کشور که به ترتیب ایجاد واحدهای صنفی سیار و برگزاری روز بازارها را به رسمی می‌شناسد و معتقدند بایستی تلاش‌ها معطوف به رسمیت شناختن حوزه اشتغال غیر رسمی به عنوان واقعیتی غیر قابل انکار باشد.

قانون دیگری که در جهت حمایت از دستفروشان می‌تواند مورد استناد باشد، قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار مصوب ۱۶/۱۱/۱۳۹۰ است که در ماده یک این قانون تشکیل اتاق‌های بازرگانی، صنایع، معادن، کشاورزی و تعاون مرکزی جمهوری اسلامی ایران است، در نظر گرفته شده و در ماده ۵ این قانون اتاق ها مکلف شده‌‌اند زمینه‌‌ای لازم را برای سامان دهی، ایجاد و ثبت تشکل‌‌های اقتصادی فعال برای آن دسته از فعالیت‌‌های اقتصادی که فاقد تشکل فعال هستند از جمله دستفروشی، ایجاد نمایند.

دست‌‌فروشی شغل دوم و یا حتی سوم برخی‌‌هاست/ مگر می‌‌شود صبح تا شب در سرما با دلهره به سر کنی و راضی هم باشی؟

به منظور کسب اطلاعات از وضعیت فعلی دستفروشان در سطح شهر به گفت‌‌وگو با یکی از دستفروشان جوان پرداختیم، او که با مدرک فوق دیپلم در حال دستفروشی است عنوان می‌کند: “دستفروشی می‌‌کنم تا بلکه بتوانم از راه حلال کسب درآمد کنم.”

وقتی از او می‌‌پرسم آیا از میزان درآمد و موقعیت این شغل راضی است، تاکید کرد: “به نظرتان از صبح زود تا شب سرپا در گرما و سرما بایستی و دلهره یا ترس داشته باشی که هر آن ممکن است مامورهای شهرداری برسند و وسایلت را بگیرند و خودت را ببرند می‌توانی راضی باشی؟”

این جوان تبریزی ادامه داد: “دستفروشی برای کسی که شغلی ندارد و تنها منبع درآمدش هست خوب است ولی عده‌‌ای دستفروشی شغل دوم و یا حتی سومشان هست این ها باعث می‌شوند بازار ما هم به خوبی پیش نرود البته خداراشکر می‌کنم همین بساط را دارم و کم یا زیاد می توانم درآمد کسب کنم.”

اگر ساماندهی اخذ مالیات و عوارض و اجاره است، ما آن را نمی‌‌خواهیم

وی در پاسخ به این سوال که دوست دارد شغلشان ساماندهی شوند و مکان خاصی برایشان توسط شهرداری در نظر گرفته شود، گفت: “چرا که نه؟ما هم دوست داریم ساماندهی شویم اما ساماندهی که برخی از مسئولین می‌گویند برای ما خوب نیست چرا که با بحث ساماندهی می‌گویند غرفه در اختیارتان قرار می‌دهیم، ما با کمترین سود اجناسمان را بفروش می‌رسانیم حال اگر اجاره، مالیات و هزینه‌‌های دیگری بدهیم نه تنها سودی ندارد بلکه در آخر برج باید از جیب خودمان هم پرداخت کنیم.”

این دستفروش تبریزی در خصوص انتظارش از مسئولین بیان داشت: “فقط ای کاش اجازه دهند ما در گوشه‌‌ ای از این شهر به کارمان برسیم و تدبیری داشته باشند که کسی که واقعا به این کار نیاز ندارد از کسی که این راه تنها منبع درآمدش است جدا شود.”

در گوشه دیگر از بازار تبریز در پیاده رو افراد زیادی مشغول دستفروشی بودند و ترجیح دادم نزدیک تر بروم و با یکی دیگر از آنها هم کلام شوم، ابتدا با دلخوری جوابم را داد زیرا فکر کرده بود مامور شهرداری هستم بعدا که خودم را معرفی کردم و متوجه شد خبرنگار هستم با خوش رویی به سوال هایم پاسخ داد.

صحبت‌‌های جالبی داشت که نشان می‌داد وضع بازار چندان مناسب نیست.

اجناسی که در مغازه به فروش نمی‌‌رود را بساط می‌‌کنم

وی با اشاره به اینکه دستفروشی شغل اصلی‌‌اش نیست توضیح داد: در مغازه‌‌ای شاگردی می‌کنم چون جنس هایمان بفروش نمی‌رود مجبور شده‌‌ایم مقداری از جنس هایمان را در کنار پیاده رو پهن کنیم تا بتوانیم آنها را به فروش برسانیم.”

این دستفروش اظهار داشت: “چندین ماه است که این کار را انجام می‌دهم و کار بسیار سختی است، ماموران با ما کاری ندارند ولی با برخی‌‌ها برخورد می‌کنند، آنها هم وقتی ماموران را می‌بینند وسایلشان را زود جمع می‌کنند و پا به فرار می‌گذارند البته در بیشتر مواقع فقط وسایل هایشان توسط ماموران ضبط می‌شود ولی بعضا خودشان را هم برای تعهد میبرند.”

وی در پاسخ به سوالم که انتظارش از مسئولین چیست و آیا دوست دارد دستفروشان ساماندهی شوند عنوان کرد: “انتظار دارم شهرداری مانند اینکه به ما جای معینی داده است مکانی در اختیار دیگران قرار دهد تا بتوانند وسایلشان را به فروش برسانند، اگر ساماندهی صورت بگیرد و مالیات و عوارضی از دستفروشان نگیرند وضعیت آن ها به مراتب بهتر می شود.”

با استفاده از قوه قهریه نمی‌توان دستفروشان را ساماندهی کرد

علی آجودان زاده در گفت‌‌وگو با خبرنگار گروه اجتماعی آناج در رابطه با ساماندهی و برخورد با دستفروشی اظهار داشت: وقتی از کلمه برخورد استفاده کنیم یعنی استفاده از قوه قهریه و این به معنای مداخله نیروی انتظامی ، عوامل اجرایی شهرداری و خدمات شهری است.

وی افزود: در تمام دنیا دستفروشی به نحوی وجود دارد و دستفروشان فعالیت می‌کنند و منبع درآمدی برایشان است ما نه میتوانیم از قوه قهریه استفاده کنیم و نه میتوانیم اجازه دهیم بصورت نابسامان پیاده روهای مردم را اشغال کنند حتی گاها مسیر تردد خودروها را هم اشغال می‌کنند و نابسمانی و ترافیکی ایجاد می‌نمایند.

عضو شورای شهر با بیان اینکه خوشبختانه سازمان میادین ومشاغل در نقاط مختلف شهر بازارچه‌‌های محلی ایجاد کرده ودر مناطقی دیگر در حال ایجاد است، خاطرنشان کرد: در خصوص واگذاری غرفه های محل عرضه محصولات، مواد خوراکی و غیره که بصورت دستفروشی به مردم عرضه می‌شود برنامه هایی پیش بینی شده و اجرا و ایجاد خواهند شد و اگر به سرعت این برنامه ها اجرا شوند مطمئنا برای ساماندهی قدم محکمی برداشته می‌شود.

وی در رابطه با راه حل اساسی برای ساماندهی یکباره دستفروشان گفت: این شغل جزو شغل های کاذب است و تنها از دست شهرداری کاری بر نمی آید جزو مواردی است که باید اشتغال پایدار ایجاد شود وشهرداری، دولت و دستگاه های اجرایی باید دست در دست دهند تا امکانات اشتغال برای این چنین افراد ایجاد شود تا به شغل های کاذب رو نیاورند چون این مشاغل یک روز هست و روز دیگر نیست و منبع درآمد هم برای دستفروشان نخواهد شد.

آجودان زاده افزود: می‌توانیم برای ساماندهی آنها غرفه ها و بازارهای محلی ایجاد کنیم که در این مکان ها محصولات خودشان را به مردم عرضه کنند، طرح ساماندهی فقط مختص نقطه خاصی از شهر نیست بلکه در تمام نقاط شهر اجرایی میشود همانطور که در کشورهای دیگر هم این چنین است که برای ساماندهی بازارچه هایی در مناطق تعیین کرده اند و با ساماندهی محصولات مورد نیاز بصورت آسان و هم با قیمت مناسب در اختیار مردم قرار می‌گیرد.

دست فروشی به عنوان یک حرفه و کسب و کار غیررسمی روز به روز در سطح شهرها افزایش می یابد و آسیب‌ها، مزایا و معایب خود را دارد دستفروشان و فروشندگان دوره گرد اغلب انسان های شریفی هستند که به خاطر تنگناهای اقتصادی و نداشتن سرمایه برای اجاره محل کسب و سنگینی مالیات به دستفروشی رو می آورند.

مسئولین بجای جمع آوری ضربتی دستفروشان در حل این مسئله اقدام کنند که چه کسانی که تنها راه کسب درآمد را از راه دستفروشی دارد و چه کسانی که به عنوان شغل دوم و سوم از این راه کسب در آمد می کند ساماندهی شوند.

گزارش از: وحید نقوی